Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.MOTYWACJAZWIĄZKÓWFRAZEOLOGICZNYCH
2.Motywacjęleksykalną,która„sprowadzasiędorozpoznaniatożsamo-
ściznaczeńkomponentówzwiązkufrazeologicznegoirównokształtnych
względemtychkomponentówwyrazów”10.
3.Motywacjęglobalną,którąmożnaokreślićjako„czytelnośćmetafory
imetonimiileżącychupodstawderywacjisemantycznejtychjednostek”11.
A.M.LewickiwpracyMotywacjaglobalnafrazeologizmówwyróżniłtrzy
głównerodzajetejmotywacji:motywacjęmetaforyczną„odwołującąsię
dorelacjimiędzyznaczeniemistniejącegolubhipotetycznegoswobodnego
połączeniawyrazówiznaczeniemrównokształtnegoznimzwiązkufraze-
ologicznego”12,motywacjęsymboliczną„wyzyskującąkonwencjonalny
związekmiędzyoznaczanymioznaczającymznakiemwkodachpozajęzy-
kowych”13orazmotywacjęstereotypową„odwołującąsiędoutrwalonych
sądówoprzedmiocie”14.
A.M.Lewicki15zauważyłtakże,żemiędzytrzemapodstawowymitypami
motywacjizachodzistosunekzależności,tj.analizaleksykalnajestutrudniona,
gdyfrazeologizmmazatartąmotywacjękategorialno-gramatyczną16,zaśczytel-
nośćmetaforyzacierasię,gdywskładziezwiązkupojawisiękomponent„dziś
zupełnieniezrozumiały,niedającysiękojarzyćetymologiczniezinnymwyra-
zempolskim”17.
Wniniejszymsłownikuwceluzwiększeniaobiektywnościopisuniekie-
dykoniecznebędziewłączaniedoanalizsynchronicznychelementówopisu
diachronicznego.Mogąonepomócwwyjaśnianiumotywacjifrazeologizmów
zawierającycharchaiczneleksemy,znaczenia,modelesyntaktyczne,utrwalają-
cychjęzykowodawnerealia18(takjestchociażbywprzypadkuzwrotówktośrzu-
ciłkomuśrękawicę,ktośpodniósła.podjąłrękawicę,ktośrozsyławici).
10Op.cit.
11A.M.Lewicki,Omotywacjifrazeologizmówś,s.39.
12Idem,Motywacjaglobalnafrazeologizmówś,s.21.
13Op.cit.
14Op.cit.
15Op.cit.,s.8.
16Frazeologizmamiozatartejmotywacjikategorialno-gramatycznejsąm.in.połączenia:całą
gębą,niemaprzeproś,palcelizać,chcącniechcąc.
17D.Buttler,Znaczeniestrukturalneaznaczenierealnestałychzwiązkówwyrazowychś,s.53.
Otoprzykładyfrazeologizmówzkomponentemdziśniezrozumiałym,niekojarzonymety-
mologiczniezżadnymwyrazempolskim:ktośzbiłkogośzpantałyku,ktośmaoskomęnacoś,
ktośświecibakękomuś.
18Pisaliotymm.in.B.M.MokijenkoiA.Pajdzińska(A.Pajdzińska,Semantykaiskładnia
związkówfrazeologicznychnazywającychaktmówieniaś,s.19-20).Мокиенкоpodkreślał:
„Фразеология–сокровищницаязыка,хранящаядревнейшиеслова,отжившиесвой
векграмматическиеформыизабракованныевременемилитературнойнормой
11
