Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
JolantaMaćkiewicz
Jakijesttegoefektdlakomunikacjimiędzyjęzykowejimiędzykulturowej?
Wyrażeniaokrągłystółiroundtablesąwpełniekwiwalentnejedyniewsensie
4typnegocjacji’(oczywiście-takżewsensiedosłownym4mebelookreślo-
nymkształcie’).JakoodwołaniedomituorycerzachOkrągłegoStołusąekwi-
walentnesemantycznie,choćchybaniepragmatycznie,ponieważdlaprzecięt-
negoBrytyjczykaskojarzeniazlegendąarturiańskąsąbogatszeiżywszeniż
dlaprzeciętnegoPolaka.Iwreszcie-jakosymbolpolskichwydarzeńzroku
1989wyrażenieOkrągłyStółmacharakteridiomatyczny.
Powyższyprzykładpokazał,żewyrażenia(ipojęcia)metonimicznemogą
sprawiaćtłumaczowikłopoty,aczasaminawetnależyjezaliczyćdogrupy
nfałszywychprzyjaciółtłumacza”.Odpojedynczegoprzykładuprzejdźmy
dokwestiiogólniejszych.
Jakfunkcjonujemetonimiawkomunikacjimiędzyjęzykowejczymiędzy-
kulturowej?Zacznijmyodtego,czymjestmetonimia.Metonimia(podobnie
jakmetafora)niejestjedynieśrodkiemartystycznym,ozdobątekstu,funkcjo-
nującymnapowierzchnitekstuzestawieniemsłów.Jestmyślowymmechani-
zmem,któryułatwianamopisywanieirozumienieotaczającejrzeczywistości.
Jejfunkcjonowaniewiążesięzistnieniemwumysłachludzkichstrukturczy
modelipojęciowych,stanowiącychzsubiektywizowanąiuproszczonąinter-
pretacjęświata.
Strukturapojęciowa(modelpojęciowy)topewnaporcjazdroworozsądko-
wejwiedzyoświecie,uporządkowanawewnętrzniemyślowacałość,któraod-
nosisiędojakiegośwyodrębnionegoprzezczłowiekawycinkarzeczywistości.
Tastrukturaczymodelskładasięzpojęciowychelementów,właściwościtych
elementówirelacjimiędzynimi[Lakoff:1987,69-70;281-289].Poszczegól-
neskładnikimodelusąodsiebiezależne,każdyznichistniejejedynienatle
całości.Mechanizmmetonimicznydziaławtensposób,żetworzypołączenia
międzyskładnikamijednegomodelu.Połączeniateopierająsięnarelacjiprzy-
ległości(contiguity),rozumianejniejakorealneprzyleganiewsensieprze-
strzennym,leczjakowspółwystępowaniebądźnastępstwowobrębiemodelu
[Taylor:2001,175].Mówiącnajkrócej,metonimizacjapolegananpodświet-
laniu”perspektywizowaniu,profilowaniupewnychrelacjiwobrębiemodelu2.
Zjawiskometonimizacjijestprzytymefektemskłonnościdomyśleniaaso-
cjacyjnego,skojarzeniowego,dopostrzeganiapowiązańmiędzyzjawiskami,
2
PojęcieperspektywyczyprofilowaniaodnosisiędokoncepcjiRonaldaLangackera.Według
Langackeraprofilowaniepoleganawyróżnianiu(npodświetlaniu”)wobrębiestrukturypoję-
ciowejniektórychelementówjakoszczególnieważnych,ausuwaniuwcieńinnychelementów.
Zob.m.in.SłowniczekterminówzawartywksiążceRonaldaW.LangackeraWykładyzgrama-
tykikognitywnej[1995,167].
