Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
lozofii.Tonowepojęcienieweszłojednakwtedydoszerszejświadomości;nie
stałosięteżprzedmiotembardziejrozbudzonejrefleksji.
Culturaautemanimiphilosophiaest.Cyceronpisał:„Ipodobniejak
pole(…)chociażżyzne,niemożebyćurodzajnebezuprawy,równieżidu-
szabeznauki.Jednarzeczbezdrugiejjestwięcbezsilna.Uprawąduszy
zaśjestfilozofia;onawyrywazkorzeniamiwadyiprzygotowujeduszedo
przyjęciaziarna,powierzaimjei,żetakpowiem,zasiewa,abydojrzawszy
przyniosłyjaknajbardziejobfiteowoce”(Cyceron1961:557).
1.POWSTANIEIROZWÓJSOCJOLOGICZNEJREFLEKSJINADKULTURĄ
Włacinieśredniowiecznejwzasadziezarzuconotoszerszerozumienieter-
minukultura-niezależnieodskądinądbujnegorozwojusamejkultury(budowy
katedr,pisaniatraktatówfilozoficznychiteologicznych,tworzeniamozaik,witra-
ży,rzeźbitd.).Możerefleksjanadkulturąbyławówczasuznanazaniepotrzebną,
skorouważano,iżrolaczłowiekawstwarzaniutegowszystkiegojestniewielka
wporównaniuzroląBoga-Kreatora.Wśredniowieczuużywanowięcterminu
kulturawzgodziezdawniejszymliteralnymznaczeniem-czyliagricultura,hor-
ticultura-naoznaczenieuprawyziemi,uprawyogrodówitp.
Skoroodrodzenieprzywołałoponowniepoduwagęsprawyludzkie,wtym
sprawydoczesne,niemogłowięcwówczaszabraknąćskromnejchoćbyre-
fleksjinadkulturą.Wczasachnowożytnychprawdopodobnieporazpierwszy
pojęciekulturypojawiłosięw1510r.wjęzykuangielskim(awięcjęzykunowo-
żytnym),gdziekulturarozumianabyłajako„rozmyślnywysiłekzmierzającydo
rozwinięciajakościjakiegośprzedmiotu”(za:Bagby1975:117).Wartozwrócić
uwagęnanaderszerokieibardzoabstrakcyjnerozumienietutajtegoterminu.
Owosłownikoweujęciekulturybyłojednaksprawąincydentalną.Oczywiście
powszechniejbyławówczasuprawianarefleksjanadwybranymidziedzinami
kultury:malarstwem,rysunkiemczymuzyką.
Dalszedzieje(przynajmniejodXVIIdoXIXwieku)socjologiczno-antropo-
logicznejrefleksjinadkulturątocząsięnaobszarzeniemieckiejhistoriiifilozofii
kultury.
SamuelPufendorf(1632-1694)wpracywydanejw1688r.przywołałter-
minużytykiedyśprzezCyceronaculturaanimi(kulturaducha)-naozna-
czeniekształtowaniamoralności,rozumu,popędów,aleteżorganizacjiżycia
społecznego,obyczajów,sztuk,ubrańitp.Należydodać,żewrozważaniach
Pufendorfakulturajestprzeciwstawianastanowinatury;ponadtoniekiedytrud-
nowtychrozważaniachoddzielićspostrzeżeniaopisoweodstanowiskapostu-
latywnego,awtymodpodkreślaniapowinnościczłowiekajakoaspektukultury
(por.Kłoskowska1981).
Szczególnąrolęwewzbogaceniuiwysubtelnieniupojmowaniakultury
odegrałJohannG.Herder(1744-1803),którywdrugiejpołowieXVIIIwieku
(główniewMyślachofilozofiidziejówopublikowanychwlatach1784-1791)
pojmowałjąjakozjawiskonierozdzielniezwiązanezpowstawaniemgatunku
ludzkiego,stanowiącejegonajważniejsząwłaściwość.WedługHerdera,kultura
33
