Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
większymstopniutolerancją,altruizmemidobrocią.Whistoriidawniejszej
inowożytnejzdarzałysiędługieokresystagnacji,anawetwielkiekatastrofy
cywilizacyjne.Poszczególnespołeczeństwaznajdowałysięiznajdująobecnie
naróżnychpoziomachkulturowego,technologicznegoiprawnegorozwoju,
akontaktymiędzynimipowodująniekiedynegatywneskutkidlakażdejze
stron.Masowamigracjazkrajówniżejrozwiniętychpowodujeczęstokroć
obniżeniepoziomukulturyspołeczeństwawyżejrozwiniętego,anawetjego
dezintegrację,regresiupadek.
NiemniejważnajestobserwacjaLeonaPetrażyckiego,żeewolucjaży-
ciaspołecznego,awjegoramachprawaimoralności,prowadzidotego,iż
malejeznaczeniebrutalnychmotywów(krwawejpomsty,terroru,przemocy,
strachu)jakogłównychpobudekludzkichdziałań.Wichmiejscepojawia
sięnajpierwmotywacjaegocentryczna-osiąganiaosobistychkorzyści.Później,
nawyższymszczeblurozwoju,upowszechniasięiodgrywacorazwiększą
rolęmotywacjasocjocentryczna-kierowaniasiędobremwłasnej,stopniowo
poszerzającejsięgrupyprzynależności.Ukoronowaniemewolucyjnychprze-
mianwpobudkachwarunkującychludzkiepostępowaniebędziedominacja
motywacjifilocentrycznej,wyrażającejsięwugruntowanymwludzkiejpsychice
przekonaniu,żewszyscyludzieiotaczająceichśrodowiskostanowiąjedną
wspólnotę,októrąnależysiętroszczyćrówniepieczołowicie,jakosamego/sa-
mąsiebie.Wwielowiekowymprocesieoddziaływaniaprawo-zarównopo-
zytywne(czerpiącemocobowiązywaniazaktustanowienia),jakiintuicyjne
(wyrażającepoczuciesprawiedliwościisłuszności)-pobudza,mimoczęsto
długotrwałychokresówzahamowańiregresów,dodziałańkorzystnychdla
jednostki,grupywłasnejicałejludzkiejwspólnoty.Prawosystematycznie
uczy,jakpowstrzymywaćsięoddziałańszkodliwychdlainnychludziizara-
zemzachęcadoczynówmającychnawzględziedobropokoleńnietylkoży-
jącychwspółcześnie,lecztakżeprzyszłych.Historyczniedoniosłarolaprawa
wyrażasięrównieżwniezwykleistotnejroli,jakąodwiekówwstrukturze
społecznejpełniązawodyprawnicze.Wiedzasocjologicznoprawnanatemat
specyfikitychzawodówjestwspółcześniebardzobogataiciąglesięposzerza.
6.Socjologiaprawadowodziprymatuprawanadmoralnością.Wporównaniu
zmoralnościąprzeżyciaprawnesilniejoddziałująnapsychikęizachowa-
niaczłowieka.Moralność-jakdowodziłLeonPetrażycki-jestpasywna,
kształtujeprzedewszystkimpoczucieobowiązku,świadomość,żepewnym
regułomnależysięposłuch.Prawonatomiastrozbudowujewludziachpo-
czuciewłasnychuprawnień,kreujeczłowieka-obywatela,zdającegosobie
sprawęzwła
snej
godności,ceniącegoswojąwolnośćidążącegodotego,by
wyegzekwowaćto,comusięsłusznienależy.Prawojestprzetospołecznie
cenniejszeniżmoralność,odgrywaważniejsząrolęwkształtowaniupostaw
17
