Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Filozoficznedylematysocjologii
Redukcjonizm,czyliwnioskowaniemiędzypoziomowe
33
Filozoficznytreningprzydajesięzresztąnietylkowodniesieniudokwestiiściśle
ontologicznych,wymagającychopowiedzeniasiępostronieontologicznychre-
alistówbądźnominalistówczyteżprzyrozstrzyganiutrudności,jakierodząsta-
nowiskaholizmuorazindywidualizmumetodologicznegolWątpliwościnatury
filozoficznejtowarzysząrównieżprocedurze,którąsocjologowieposługująsię,
abytłumaczyćobserwowanezjawiskaspołecznelMajądowyborudwiedrogi:
albosprowadzaćzjawiskajednostkowezachodzącewsferzemikrospołecznej
doogólniejszychprawidłowościiprocesówzachodzącychwsferzemakrobądź
teżobjaśniaćzjawiskazłożoneiogólneprzezcechyichelementówskładowychl
Rozumowaniepozwalającedokonywaćtakichoperacjinazwanoredukcjoniz-
memlAponieważtownioskowaniemiędzypoziomoweprzebiega(zależnieod
obranejorientacji)wdwuprzeciwnychkierunkach,przyjętowuproszczeniu
określaćjeredukcjonizmemnzgórydodołu”alboteżnzdołudogóry”lCzęsto
przywoływanąilustracjąobupodejśćjestbiblijnahistoriaozagładziegrzeszne-
gomiasta:Jahwebyłskłonnydarowaćwinyjegomieszkańcompodwarunkiem,
żeznajdziesięwśródnichchoćkilkusprawiedliwych(chciałwięczastosować
zasadęredukcjonizmunzdołudogóry”)lPonieważsiętonieudało,zniszczył
całemiastozagrzechywiększości(czyliskorzystałzzasadyredukcjonizmu
nzgórynadół”)l
Odwoływaniesiędoproceduryredukcjonizmu,nazywanejkiedyśposzu-
kiwaniemdeterminizmów,jestwsocjologiitypowąpraktykąlDziejesiętak
wprzypadkuanalizowaniafaktówwkategoriachcechosobowości(redukcjo-
nizmpsychologiczny),tłumaczeniaichjakoprzejawówoddziaływaniapewnej
idei(redukcjonizmideologiczny),sięganiapowyjaśnianieekonomiczne(jak
matomiejscenaprzykładwmarksizmie),wskazywanianaczynnikidemogra-
ficzne(maltuzjanizmineomaltuzjanizm),technologiczne(koncepcjeMarshalla
McLuhana),geograficzne(kierunkiekologiczne),klimatyczne(EdwardaWilsona
interpretacjaludobójstwawRuandzie)czynawetrasowe(czegowspółczesnąwer-
sjąmabyćkorzystaniezosiągnięćgenetyki)lJakwidać,tylkoodpomysłowości
autorazależy,dojakichczynnikówzechcesięodwołać,przyczymwcaleniemusi
tobyćtylkojedenrodzajuwarunkowańlWKorzeniachromantyzmuIsaiahBerlin
przytaczaoryginalnewyjaśnieniegenezytejepoki:zdaniemLouisaHautecoeura
romantyzmmiałsięwziąćzsalonówfrancuskich,towarzystwadam,zbytdużej
ilościkawyiherbaty,ciasnychgorsetówitrującychkosmetyków(Berlin2004:193)l
Swoistąodmianątegotypuwnioskowaniajestredukcjonizmspołeczny(naprzy-
kładkoncepcjaumysłuludzkiegojakotabularasa,którąnzapisują”dopierodo-
świadczenianabywanedziękiżyciuwzbiorowości)oraz-jakkolwiekparadok-
salnietobrzmi-redukcjonizmsocjologicznylTenostatnistanowiłzasadniczą
