Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2iKierunkiargumentacji
ocenyróżnychstanowisknkonwencjonalistycznych”
,leczzmojejdzisiejszej
perspektywyjejkonkluzjebudząpewienniedosyt.W2013r.,próbującbro-
nićideikonwencjonalnościregułyuznania,doszedłemdopowściągliwego
wniosku,żeożadnejnsilnej”konwencjonalnościwteoriiprawaniemoże
byćmowy:wtymsensiekonwencjaspołecznanigdysamoistnieniegeneruje
normatywnościprawa(konwencjasamawsobieniejestautorytatywnąracją
działania,czegowymagaideansilnej”konwencjonalności).nNormatywność”
możnawpewiensposóbconajwyżejjakiejśkonwencji(decyzjikolektywnej)
zjakiejśszczególnejperspektywyprzypisać(relatywniewzględemjakiegoś
systemunormatywnego,wświetlejakiejśteoriiitd.).Tezętę,rozpatrywaną
samodzielnie,możnaoczywiścieuznaćzatrywialną.Jednakwkonkluzjach
mojejksiążkitwierdzenietołączyłosięzinnymtwierdzeniemntwardopozyty-
wistycznym”wynikającymzanalizypojęciaautorytetuprawa:normatywność
prawamożebyćwyjaśnionatylkoprzezwskazanieszczególnegorodzajuracji,
któreprawozapewnianamocyswojegoautorytetu.Twierdzenietodopro-
wadziłomniejednocześniedokrytykiHartowskiegoszerokiegoujęciatzw.
wewnętrznegopunktuwidzenia,tj.ujęcia,zgodniezktórymracjeakceptacji
kryteriówregułyuznania(podstawprawa)mogąbyćróżne(moralneipoza-
moralne:konformistyczne,konwencjonalne,prywatneitd.).Toszerokieuję-
ciewewnętrznegopunktuwidzeniapowiązałemwtedyznonkognitywizmem
Harta,któryaniwPojęciuprawa,aniwPostscriptumniebyłskoryrozstrzy-
gnąć,jakieracjedziałania(reasonsforaction)16sąracjamiautorytatywnymi
(przeważającymiwrozumowaniu,anawetwyłączającymiinnerozważane
racje).Ponadto,Hartdlabezpieczeństwazaznaczył,żenależyuznaćkonwen-
cjęprzyjmowanąprzezurzędnikówsystemuprawazastwarzającąprzynaj-
mniejnczęścioweracje”postępowaniawzgodziezjejwymogami17.Strategię
tejodpowiedziDworkinsłuszniepóźniejzidentyfikowałjakopróbęakomo-
dacjijegozarzutównazbytwysokimpoziomieabstrakcji.Cowięcej,byłato
próbanieudana,boabstrahującaodrzeczywistychracji,któreodgrywająrolę
wpostępowaniusędziówiinnychuczestnikówpraktykiprawa,tj.czynników
16Wewcześniejszychmoichpracachtłumaczyłemangielskizwrotreasonforactionjako
nracjadodziałania”;obecnieuważamtozaurągającygramatycejęzykapolskiegoangli-
cyzm,dlategowtejksiążcepiszępoprostuonracjachdziałania”
.
17Hartniechciałutożsamićracjiprawnychzracjamimoralnymi,bowiemobawiałsię,
żejakakolwiekrezygnacjazpostulowanegoprzezniegopraktycystycznegoujęciareguł
doprowadzidoniedopuszczalnejkonsekwencji:zaprzepaszczeniaautonomiiracjipraw-
nychwzględemracjimoralnych;por.A.Dyrda,Konwencja...,op.cit.,rozdział1icyto-
wanatamliteratura,oraz:T.Gizbert-Studnicki,A.Dyrda,A.Grabowski,Metodologiczne
dychotomie...,op.cit.,s.351in.
19
