Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2iKierunkiargumentacji
prawa”
,nawetjeśli-copostaramsięuzasadnić-wysnułztejobserwacjiosta-
tecznienietrafnebądźprzesadnewnioski.
Wróćmyjeszczenachwilędozagadnieniauniwersalnościteoriiprawa.
Kiedybowiemmamynamyśliteorię,którastarasięwskazaćcechyuniwer-
salnepojęciaprawa,obecnewkażdymsystemieprawa,mówimyoteoriiuni-
wersalnej63.Próbabudowyteoriiuniwersalnychnapotykajednaknastępujący
problempraktyczny.JakwskazywałemwMetodologicznychdychotomiach
wrazzA.GrabowskimiT.Gizbert-Studnickim:
Napierwszyrzutokapostulatbudowyuniwersalnejteoriiprawa(nawetwsła-
bymsensie)wydajesiękontrowersyjny.Zjednejbowiemstrony,możnaprzy-
puszczać,żeskorowyraznprawo”jestużywanywbardzowielukulturach,to
desygnatytegowyrazuzapewnemająwspólnewłaściwości.Zdrugiejjednak
strony,potocznedoświadczeniewskazujenato,żepraktykispołeczneiinstytu-
cjeokreślanewróżnychkulturachiwróżnychokresachhistorycznych(anawet
wtejsamejkulturze)jakoprawnewbardzoznacznymstopniuróżniąsięmiędzy
sobą.Imbardziejtekulturygeograficznieiczasowosąodległe,tymróżnicesą
większe.Prawojestwytworemspołeczeństwa,awięctrudnoapriorizałożyć,
żespołeczeństwaodlegleodsiebiewprzestrzeniiczasiewytwarzajątakiesame
lubzbliżonedosiebieartefaktyspołeczne.Mnogośćiróżnorodnośćkulturjest
składnikiemnaszegodoświadczeniapotocznego.Pluralizmkulturowyniesieza
sobąjakoswąkoniecznąkonsekwencjępluralizmprawny.Nawetwramachjed-
nejkulturydoprawasączęstokroćzaliczanebardzoróżniącesięmiędzysobą
zjawiskaipraktykispołeczne.
Doświadczeniepotocznezdajesięzatemwskazywaćnato,żetrudnelub
wręczniemożliwejestodnalezienietakichwłaściwości,któreprzysługująkaż-
demuprawuwkażdejjegopostaci,wkażdymczasieiwkażdejlokalizacjigeo-
graficznej.Jeżelinawettakiewłaściwościistnieją,tozezdroworozsądkowego
punktuwidzeniarealizacjapostulatuichodnalezieniamożeprowadzićtylkodo
bardzoubogiejteoriiprawa,wskazującejzapewnenaniewielkąliczbęwspól-
nychwłaściwościróżnychporządków.Właściwościtedodatkowobędąpoznaw-
czomałointeresujące,azatemichzidentyfikowanieniewielesięprzyczynido
lepszegozrozumieniaprawa.Jesttaktymbardziej,żezwolennikommocnego
rozumieniauniwersalnościteoriiprawaniechodziozidentyfikowaniewszelkich
wspólnychwłaściwościistniejącychporządkówprawnych,leczwyłącznietakich
właściwości,któresąkonieczneiistotowe,anietylkoprzygodne.Zatemnie
każdawspólnawłaściwośćwszystkichporządkówprawnychjestdlatychteorii
składnikiemnaturyprawa64.
63T.Gizbert-Studnicki,A.Dyrda,A.Grabowski,Metodologicznedychotomie...,op.cit.,
s.201in.
64Ibidem,s.201-202.
39
