Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
1.Teoretycznepodstawywycenyprzedsiębiorstw
ty,jakrzadkośćiróżnicewpostrzeganiuwartościdóbrwróżnychobszarachMorza
Śródziemnego,musielibraćtakżepoduwagęwieleczynnikówryzykazwiązanych
ztransportemmorskim.Byćmożeteproblemybyłyprzeznichpostrzeganepoprzez
praktykęiintuicję.Jednakpróbyteoretycznegoujęciatychzagadnieńpodejmowane
byłyprzezwiekiidzisiejszystanwiedzynatentematzawdzięczamypracywie-
lumyślicieli55.Przedklasyczniautorzyprowadzilianalizęnadwymianązpunktu
widzeniauczciwości,sprawiedliwościisłuszności,niemniejtakżewpóźniejszych
wiekach,ażdoczasównamwspółczesnych,tetematybyłyiwciążsąprzedmiotem
naukowychdociekań56.Pierwszerozważanianadwartościąużytkowąiwartością
wymiennąznajdziemyuKsenofota,następnieuArystotelesa−wielewiekówpóź-
niejbyłyonekontynuowaneprzezJohnaLockaiAdamaSmitha57.Natomiastpierw-
szeregulacjewpływającenawartośćdóbriusługpojawiłysięsetkilatwcześniej,
zanimjeszczepojawiłsiępieniądz,wczasach,wktórychfunkcjepieniądzapełniło
srebrodzielonewedługjednostekwagi.WdekretachkrólewskichHammurabiego
zawartesąregulacjeokreślającecenyzbożaiinnychartykułów,wyrażonewsre-
brze58.KodeksHammurabiegoregulowałtakżekwestiewielkościzwrotupożyczki
wsrebrzeipożyczkiwzbożu,podziałkorzyścizprzedsięwzięćinwestycyjnych
międzywspólnikami59,atakżewymianęwieluinnychdóbrorazwartośćusług(le-
karskich,rzemieślniczych).
Znaczniepóźniej,wczasie,gdybyłjużstosowanypieniądzkruszcowy,nie
wszystkiekategoriedochodubyłyakceptowanebądźbyłyoneakceptowanewściśle
określonychgranicach.Arystotelesuważałnp.,żewzwiązkuztym,żepieniądzjest
jałowy,pobieranieprocentuodpożyczekjestniemoralne.Problemtenwśrednio-
wiecznejEuropiebyłpodnoszonywielokrotnie,alichwanadługobyłazakazana
przezKościółiściganaprzezprawo.Wśredniowieczuscholastycypodejmowali
problemlichwyikoncepcjęsłusznejceny.Uważali,żecenysąsprawiedliwe,kie-
dyzarównonabywca,jakisprzedawcaodnosząztegokorzyść,azyskzostanie
wcałościprzeznaczonynautrzymanielubnaceledobroczynne.NastępnieTomasz
zAkwinustworzyłkoncepcjęcenysprawiedliwej,zawierającąelementywszystkich
nakładówigodziwyzyskobejmującyrentęstanową60.Wpraktycenawetwokresie,
kiedybyłotoprawniezabronione,procentodpożyczekbyłjednakpobieranyzwy-
korzystaniemówczesnejliteraturyfachowej,np.LiberAbaci−dzieławłoskiego
matematykaLeonardazPizyz1202r.,czyteżmanuskryptów,takichjakPractica
55Byćmożetakiepracepowstaływstarożytności,jednakautorniemawiedzynatentemat.
56H.Landreth,D.C.Colander,wyd.cyt.,s.46.
57Ksenofont,Ekonomik,1.11-14,tłum.A.Bronikowski,KsięgarniaJanaŻupańskiego,Poznań
1857,zaT.Sedlacek,wyd.cyt.,s.115.
58M.Stępień,KodeksHammurabiego,www.zrodla.historyczne.prv.pl,2003,s.27.
59Tamże,s.30-32.
60S.Czaja,Periodyzacjarozwojuwspółczesnejteoriiekonomii,[w:]S.Czaja,A.Becla,J.Wło-
darczyk,T.Poskrobko,Wyzwaniawspółczesnejekonomii.Wybraneproblemy,Difin,Warszawa2012,
s.24.
