Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50
GenezairecepcjaksiążkiOreligiipoczciwychludzi
dzonemuwokółostatniegopolskiegokróla.ZrefleksjiBartoszewiczawynika,że
wpołowieXIXw.nietrzebabyłobyćkonserwatywnymultramontaninem,żeby
negatywnieocenićReligiępoczciwychludzi.Napewnojednaktegorodzajuwybór
ideowyułatwiałkrytykęKonarskiegoijegodorobku.
c)Oreligiipoczciwychludzi
wogniulwowskiejdysputy
CiekawadyskusjanatematocenyKonarskiegoijegodorobkurozgorzaław1875r.
weLwowie,któryjużwlatachsześćdziesiątychXIXw.urósłdorangitrzeciego,obok
KrakowaiWarszawy,znaczącegośrodowiskahistorycznegonaziemiachdawnej
Rzeczypospolitej124.OkresempanowaniaStanisławaAugustazajmowałsięwtym
czasieHenrykSchmitt(1817-1883),alewjegosztandarowymdzielepoświęconym
panowaniuostatniegopolskiegokrólaStanisławKonarskipojawiasiętylkoprze-
lotnie125.AutorpowtórzyłzaHugonemKołłątajem(1750-1812)krytycznąopinię
ozbytniejelitarnościCollegiumNobilium,alepóźniejzuznaniemwspomniałdzieło
Oskutecznymradsposobie126.OReligiipoczciwychludziniewspomniał.Polemika
wokółtejrozprawyorazroliKonarskiegowkształtowaniuświatopoglądupolskie-
gospołeczeństwapojawiłasięweLwowiepozaścisłymkręgiemakademickim,na
pograniczumiędzybadaniamihistorycznymiipublicystyką.
Dyskusjazaczęłasięodwydrukowanejanonimowopublikacji,wktórejautor
(jaksięmiałookazać–jezuitaStanisławZałęski)wyraziłnajpierwswojeprzeko-
nanie,żemiędzyczasamistanisławowskimiapolskąwspółczesnościąwystępują
dalekoidąceanalogie.Zepsucie,októreoskarżałelitęspołecznąostatnichdekad
XVIIIw.,postulatachkorumpowało–zdaniemZałęskiego–jużnietylkoelitę,ale
nawetklasęśrednią,czyliszlachtęiinteligencję:flwtenczasfilozofizmimasoneria,
dzisiajindyferentyzmreligijnyibezwyznaniowość;wtenczasidzisiajkonieczne
bezreligijnościnastępstwa:brakzasadiszerokorozwolnionesumienie,polityczna
nieporadnośćiprywata”127.Dalekimźródłemtegozepsuciamiałbyćsiedemnasto-
wiecznydwórfrancuski,zktórymutrzymywanowRzeczypospolitejścisłerelacje.
Rozkładmoralnościizewnętrznypozórdobrychobyczajówpogłębiłsięjeszcze
124A.Toczek,Lwowskieśrodowiskohistoryczneijegowkładwkulturęksiążkiiprasy(1860-1918),
Kraków2013,s.7.
125
H.Schmitt,DziejepanowaniaStanisławaAugustaPoniatowskiego,t.1-4,Lwów1868-1884;tenże,
DziejePolskiXVIIIiXIXwiekuosnowaneprzeważnienaniewydanychdotądźródłach,t.2,Kraków1866.
126H.Schmitt,DziejepanowaniaStanisławaAugustaPoniatowskiego,t.1,s.64;t.2,s.135.
127[S.Załęski],Poglądnastosunkireligijno-obyczajowezaczasówStanisławaAugusta,flPrzegląd
Lwowski”
,R.5:1875,1z1stycznia1875,s.2.Dziełozostałoogłoszoneanonimowo.
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
