Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
78
GenezairecepcjaksiążkiOreligiipoczciwychludzi
Dostrzeżonojednocześnie,iżwszystkietepożądanecechyczłowiekapo-
czciwegoniebroniąprzedryzykiemhipokryzji,zamieniającejprawdziwecnoty
wichpozór
236
.Granicabyładelikatna,ponieważsiedemnastowiecznyideałrozumnej
cnotyzakładałtakżeuznanieprawadoosobistegozadowoleniazżycia,torującdrogę
doutylitarnegopodejściadopoczciwości.CzłowiekpoczciwywXVIIw.
zachowywałwięcprzywiązaniedoreligijnościiwartościchrześcijańskich
237
,ale
postrzegałrozumjakoinstancjęwyższą.Kryteriumrozumumiałodecydowaćostop-
niuosobistegozaangażowaniawprzestrzeganiezasadreligijnych238.Wciążistniała
jednakwumysłachdelikatnaharmoniamiędzyelementemnaturalnyminadprzy-
rodzonym,utrzymywałasięrównowagamiędzyflstarożytnymnaturalizmem,po-
nownieodkrytymwokresierenesansu,orazchrześcijańskąimistycznąkoncepcją
życiamoralnego”
,opartąnaObjawieniu239.
Parodiwymieniłtrzypoziomytejsiedemnastowiecznejharmonii:religijny,mo-
ralnyorazspołeczno-polityczny.Napoziomiezagadnieńmetafizycznychireligij-
nychutrzymywałasięzgodnośćrozumuiwiary,przyrosnącejświadomościich
odrębności.Wporządkupsychologicznymimoralnymakceptowanonaturęludzką
ijejpotrzebyzjednoczesnymdążeniemdopoddaniapożądańwyższymcnotom
chrześcijańskim.Wreszcienapłaszczyźniepolitykiiżyciaspołecznegoistniałazgo-
danamonarchięabsolutną,przyświadomościindywidualnejwolnościczłowieka
kierującegosięrozumem240.
Kryzystakdelikatnejkonstrukcji,łączącejprzeciwieństwa,byłkwestiączasu.
Pierwsząpłaszczyzną,naktórejtenkryzyssięobjawił,byłpoziommoralności,coraz
bardziejoddalającejsięodideałówcnotyrozumianejwduchuwartościchrześci-
jańskich.JakpisałParodi,flteatrMolićre’aczybajkiLaFontaine’aniesąniemoralne
(ł),alewswejistocie(ł)niesąjużchrześcijańskie”
241
.Filozofwidziałwnich
raczejkontynuacjęumiarkowanegorenesansowegoepikureizmuilibertynizmu,
236Tamże,s.97.Jakwskazałautor,klasyczneobnażenietejrzeczywistościtoTartufeMolićre’a.
237flWedługFaretahonnêtehommetoczłowiekodznaczającysięwyjątkowymizaletamimoralny-
mi,godnościąihonorem,atakżereligijnością.Dopieroponormachmoralnychautorwymieniłcechy
świadcząceotowarzyskiejogładzie,takiejakumiejętnośćkonwersacji,eleganckiubiórorazpewien
zasóbwiedzy.Zczasemjednakwartościmoralneireligijnezaczęłyustępowaćmiejscanormomwskazu-
jącymnaobyciewtowarzystwiezeszczególnymuwzględnieniemsztukipodobaniasię.Ideahonnêteté
ewoluowałaprzezXVIIwiek,byostatecznieucieleśniaćwartościspołeczne,doktórychnależałaprzede
wszystkimelokwencja,grzeczność,uprzejmośćielegancja.Coważne,tenideałświatowegoobyciamiał
jużcharaktertypowoświecki”
.M.Malinowska,Krytykaideałuhonnêteté,s.150.
238D.Parodi,L
)honnêtehommeetl)idéalmoral,cz.I,s.99.
239
flLamoraleduXVIIesićcleaété,avons-nousdit,unecombinaisondunaturalismeantiqueréap-
paruàlaRenaissanceaveclaconceptionchrétienneetmystiquedelaviemorale”
.D.Parodi,L
)honnête
hommeetl)idéalmoralduXVIIeetduXVIIIesiècle,cz.II,flLarevuepédagogique”78(1921),s.179.
240Tamże,s.181.
241Tamże,s.185:flTelleest,auvrai,laphilosophieduthéâtredeMolićreoudesfablesdeLaFon-
taine;ellen’estpas,sil’onveut,immorale,maisàcoupsûriln’ysubsisteplusriend’ascétiquenide
mystique,aufondellen’estpluschrétienne”
.
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
