Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wszystkiezawodysąmniejwięcejbrzydkie,nieestetyczne,zbudowanetylkonawy-
zyskubliźniego.Praca,którabypozostałaczystąidawałasatysfakcję,nieprzyniosłaby
mupieniędzy,niepotrafiłabygowyżywić.[...]Niechtobędziepraca,wartościstwarzają-
capraca,ajeśliniemożebyćmowyowielkiejsztuce,niechtobędzieuczciwerzemiosło,
doczegojednakdotychczasowewychowanie,dostosowanedosposobużyciamieszczań-
stwanajmniejczłowiekaprzygotowało.(Z,66-67)
Celabsolutystycznychdziałańartystyukazanyzostałwpowieścidośćniekonse-
kwentnie.Zjednejstronyjesttoprzemożnedążeniedokrainyliteraturyczystej,wy-
zwolonejzcodzienności,uwarunkowańspołecznychczypolitycznych,tworzonejbez
ograniczającegocelu.Zdrugiejstronysątousilnepróbydostosowaniaswojejnie-
zwykłejwrażliwościartystydocodziennychzmagańegzystencjalnychiodnalezienia
sięwśródprawżyciaspołecznego.Narratorskasympatianiejestoczywiścierozłożona
równomiernie:wcieplejszejtonacjimówisięwpowieścioświecieduchowym
ioprzestrzenisztuki,ludzieprzeciętniwinnibyćpodporządkowaninadrzędnymdą-
żeniomartystydopoznaniaprawdy
20.StądGartakreowanyjestnadoświadczonego
przewodnikaduchowego,którywyciągaNowegozeświatamieszczańskichprzyzwy-
czajeńistereotypówiwprowadzawprzestrzeńestetycznegospełnienia:
Wesołowkraczająteżdokrainyduszy,którazwyklezabarykadowanąjestmilionami
zastrzeżeń,przepadków,hamulców,namiętnościiwzględów,przednimizaśstoiotwo-
remwnajjaśniejszym,najbardziejdobroczynnymświetleswejwiecznejdoskonałości,
rozprzestrzenieniasięwswejzapraszającejwielkości.(Z,54-55)
Nowy-Brod,doświadczającliterackiegowtajemniczenia,popewnymczasieczu-
jesięuprawnionydoocentwórczościkażdegoartysty.Dlategoteżtylkoliteratura
oduchowych,metafizycznychaspektachzasługujewedługniegonauwagę:tylko
takąwartosięzajmowaćipoświęcaćjejcodziennążyciowąaktywność.Twórcy,
którzytegoniedokonująsąwedługNowego-Brodaniegodnimianaartysty
21.Jak
jednakpowinnowszczegółachwyglądaćżyciecodzienneartystyXXwieku–tego
listrzy:konfliktczysymbioza?W:tegoż,Młodopolskiportretartysty,Warszawa1971,s.92-
-117;S.Kryński,Artysta–świat.Wkręgumiędzywojennejpowieścioartyście,Rzeszów2003,
s.11-33.
20StrategianarratorskaBrodawiążesiętymsamymzzauważonymwówczasprocesememocjonal-
negociążeniapisarzakuoczekiwaniomestetycznymmieszczaństwa.Zjawiskotakiezostałorów-
nieżzobrazowaneprzezTomaszaMannawToniuKrögerze(opowiadaniuszczególniebliskim
Kafce,codokumentująjegoDzienniki)iDoktorzeFaustusieoraz(choćnainnejzasadzie)uHer-
mannaHessegowWilkustepowym.Ouwarunkowaniachsocjologicznychpisarstwapoczątków
XXwiekupiszem.in.K.Rudzińska,PisarzitwórczośćwkomunikacjiliterackiejXXw.W:tejże,
Międzyawangardąakulturąmasową.Wokółspołecznejrolipisarza,Warszawa1978.
21Brodzdajesięsięgaćdoromantycznegoimodernistycznegoprzeświadczenia,żeistniejejakiś
ponadludzki,absolutnyautorytetsztuki.Najwyższywjejhierarchiirodzajto–odpowiadająca
nauceczystej–sztukaczysta.Zajmującysięniątwórcytworząspecyficznytypelitarnegotowa-
rzystwa,zakonu,grupęarystokratówducha.Onitostająsięprorokami,wtajemniczonymika-
płanami,kreatoramiświatów.WspominaotakimtypieprzedstawianiaartystyM.Podraza-
-Kwiatkowska,Bóg,ofiara,clownczypsychopata?W:tejże,Młodopolskieharmonieidysonan-
se,Warszawa1969,s.251-252.
28
