Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nimaDerdowskiego,pełnehumorystycznegowigoruiwartkiejakcji,docieraćmiałydo
możliwieszerokiegośrodowiskakaszubskiego,zchęciąuciesznegopouczenianiewyro-
bionegoczytelnika,niczymwdziewiętnastowiecznejtradycjiliteraturypopularnejlubli-
teraturydlaludu
17
.Właśnieprzywołanieliteratów–CeynowyiDerdowskiego–uwydatnia
częściowąadekwatnośćdoelementówpostawideowychwyrażonychwliteraturzero-
mantyzmuipozytywizmu.
Przyokreślaniupostawliterackichmłodokaszubów(Majkowski,Karnowski,Heyke),
podkreślanesąte,którewpewnejmierzeodpowiadajątendencjomartystycznymMłodej
Polski,zwłaszczawzakresieneoromantycznejwyobraźni,symbolikihistorycznej,mo-
tywówbaśniowychczykoncepcjiludowości
18
.Nieznajdziemyjednakumłodokaszu-
bówstanowiskdekadenckich,lucyferyczno-transgresyjnychczyartystowskich,któresą
takwyrazistewniemieckimlubpolskimwydaniuliteraturykońcawieku.Noweprądy
estetycznedwudziestoleciamiędzywojennego(np.dadaizm,futuryzm,awangardakra-
kowska,katastrofizm)takżenieznalazłyswoichodpowiednikówwliteraturzekaszub-
skiejtamtegoczasu.Jeślijużdokonywaćporównań,tomożepomiędzykaszubocen-
trycznymprogramemzrzeszeńców(Trepczyk,Labuda,Rompski,Bieszk)apolskim
prawicowymśrodowiskiemliterackimnPionu”czynProstozmostu”
19
.Chodzitutajoswo-
istezideologizowanieliteratury,zadbanieopromowaniepewnychpostawspołecznych
czypolitycznych,wreszcieopodkreślanieczynnikaetniczności.Innąpłaszczyznąpo-
równańideowo-stylistycznychmogłabybyćzbieżnośćmiędzykręgiemKlëki”aśrodo-
wiskiemgrupartystycznychCzartaklubPonowa,decydującychsięwswejtwórczościna
regionalizmbądźprymitywizm
20
.Oczywiścienależypamiętaćopewnegorodzajunarzu-
ceniusobietechnikitworzeniauautorówpolskich,pisaniuzaśprzeztwórcówkaszub-
skichwłasnym,domowymjęzykiem,któryprzezpolskojęzycznychbadaczy(K.Dejnę,
J.Strutyńskiego)odbieranyjestjakostylizacjaregionalna.
Dokońcapierwszejwojnyświatowejtwórcyliteraturykaszubskiejszukaliwsparcia
wliteraturzepolskiej,niejednokrotniewidzącwniejszansęocaleniaprzedgermaniza-
cją.JowitaKęcińskatakcharakteryzujeliteraturękaszubską:nToprawda,żeKaszubi
tworząodrębną,własnąliteraturę,jestonajednakpowiązanazpolskimkręgiemkultu-
rowym,azewzględunaswójsłowiańskirodowódijęzykstałasięnaturalnymprzeciw-
nikiempolitykikulturalnejnowożytnychNiemiec”
21
.Pozakończeniupierwszejwojny
1111111
cedońskiwpołowieXXw.ZabytkiliterackiegojęzykalitewskiegosięgająXVIw.,alebardziejroz-
winąłsiędopierowXIXw.Patrzrównieżnatentemat:J.Zieniukowa,Kaszubszczyznaipolszczyznawpo-
lemiceF.CeynowyiKaszubyzMirachowawgazecie„SzkołaNarodowa”w1850roku.W:Symbo-
laeslavisticae,red.E.Rzetelska-Feleszko,Warszawa1996,s.343-352.
17
Patrz:J.Krzyżanowski,Paralele.Studiaporównawczezpograniczaliteraturyifolkloru,Warszawa
1977;K.Chruściński,FormyliteraturypopularnejwWielkopolsceinaPomorzuwokresiepozyty-
wizmu,Gdańsk1983.
18
WyraźnymzwolennikiemtegotypuodczytywaniatwórczościAleksandraMajkowskiegojestTade-
uszLinknerwpracyHeroicznabiografiaRemusa.Wzwierciadlemituikaszubskichwierzeń,
Gdańsk1996.
19
S.Jaworski,Od„Drogi”do„Pionu”.Okształtowaniusięsanacyjnegoprogramu„upaństwowie-
nia”literatury,nRocznikKomisjiHistorycznoliterackiejPAN”OddziałKraków,1967,nr5;A.Ko-
walczykowa,Literaturawopozycji:Nanarodowejprawicy.W:Tejże,Programyisporyliterackiewdwu-
dziestoleciu1918-1939,Warszawa1981.
20
A.Lam,Polskaawangardapoetycka.Programylat1917-1923.Antologia,t.2,Wrocław1969;
J.Prokop,PrymitywizmwkręguCzartaka.W:Problemyliteraturypolskiejlat1890-1939,seria
1,Warszawa1972.
21
J.Kęcińska,JakichpisarzyijakieśrodowiskapisarskiedawałoPomorzeliteraturzepolskiej(wnioski
20
