Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wmyślizachodniejpoczątkówteologiinaturalnejmożnaupatrywaćwfilozofii
starożytnejGrecji,zwłaszczawargumenciezprojektu.Choćczęstowskazywano
nateleologię(celowość),bywykazaćistnieniebogów,wstarożytnościstosunkowo
rzadkokonstruowanoformalneargumentyzprojektu.Najwcześniejszytakiargu-
mentwmyślizachodniejprzypisujesięSokratesowi.ZostałspisanyweWspomnie-
niachoSokratesieprzezKsenofonta(1967:51-58,199-205).Sokratesdowodzi,że
istniejądwamożliwewyjaśnieniatego,jakpowstająistotyżywe:sądziełemalbo
świadomegozamysłu,alboprzypadku.Jestprzytymoczywiste,żeistotyżyweprze-
jawiającelowość.Dziełaprzypadkuzazwyczajniemanifestujązachowańcelowych,
wprzeciwieństwiedodziełświadomegozamysłu.Stądwniosek,żestworzeniuistot
żywychtowarzyszyłświadomyzamysł.Wpóźniejszymokresierzymscyfilozofowie
stoiccy,tacyjakCyceron,argumentowali,żeuporządkowanieświatajestmocnym
świadectwemnarzeczistnieniabogów(zob.rozdział4).Wswoimprzeglądziepo-
święconymstarożytnemukreacjonizmowiDavidSedley(2007)przypisujepowstanie
argumentówteologicznonaturalnychwświeciestarożytnympojawieniusiękonku-
rencyjnego,nieteistycznegoświatopoglądu-atomizmu.Wujęciuatomistycznym,
reprezentowanymprzezDemokrytaiLukrecjusza,cechypozornieświadcząceoza-
projektowaniuformżyciataknaprawdępojawiłysięwwynikuprzypadku:wodległej
przeszłościprzypadkowodoszłodopowstaniaróżnorodnychformżycia,wwiększo-
ściniezdolnychdoprzetrwania.Współczesneistotyżywesąpotomkamiakurattych
wytworówślepegomechanizmupróbibłędów,którymsięposzczęściło.Atomizm
stanowiłrozsądnąalternatywędlakreacjonizmu.Wrezultacieteizmprzestałbyćsta-
nowiskiemdomyślnym,atacyteiścijakSokratesczyCyceronczulisięwobowiązku,
bysformułowaćargumentynajegopoparcie.
Takiejdialektycznejfunkcjiteologiinaturalnejmożnadopatrzyćsięrównież
wtradycjachniezachodnich(zob.szczegółowąanalizęwDeCruz2014b).Przy-
kładowohinduistyczniteolodzynaturalnitworzyliargumentykosmologiczneiar-
gumentyzprojektuwkontrzedoodrzucającychteizmszkółfilozoficznych,takich
jakmaterializm,atomizm,niektóreodmianybuddyzmuczysankhja,ateistyczna
formaewolucjonizmu.Stanowiskatezagrażałyrodzącejsiękreacjonistycznejwersji
hinduizmu,któragłosiła,żeosobowymstwórcąświatajestBrahman.Choćautorzy
teistyczniwrodzajuŚankaryiUdajanywierzyli,żeświęteksięgisąautorytatywne
iprzewyższająludzkirozum,wciążodczuwalipotrzebę,bywystąpićprzeciwtym
szkołom,posługującsięargumentamiteologiinaturalnej.Przeciwnicynieuznawali
bowiemichinterpretacjiświętychksiąglubwręczcałkiemjeodrzucali(Brown2012:
rozdz.2-4).
WśredniowieczuznaczenieteologiinaturalnejnaZachodzieznówwzrosło,naj-
pierwdziękimuzułmańskimfilozofom-teologom,takimjakal-Farabi,IbnSina(Awi-
cenna)iIbnRuszd(Awerroes),aniecopóźniejdziękichrześcijanom,wśródktórych
24
Teologianaturalnaihistorianaturalna
