Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zróżnicowanieemocjiiichwłaściwości
35
emocji-człowiekdoświadczaróżnychjakościemocjonalnych.Czyminnymjestsmu-
tek,aczyminnymjestradość.Niemożnategouchwycićwformiewymiaruemocji,jest
toraczejproblemodmiennychkategoriiemocjonalnych.Możnanatomiastuchwycić
intensywnośćprzeżywaniatychemocji(np.wielkismutekczywielkaradośćimały
smutekczymałaradość).Niemniejjednak,to,jakiekategorielubwymiaryznaczące,
pozostajesprawąindywidualnychdyspozycjiidoświadczeńpozwalającychnaróżnico-
wanieemocjilubumożliwiającychokreśleniejakościprzeżyć.Takwięczrozumieć
emocjetozrozumiećjakośćdoświadczeńludzkich.Zdrugiejstrony,analizaztejper-
spektywywskazujenarolęrozpoznawaniainazywaniawłasnychprzeżyć;wrezultacie
ważnestajesięzrozumienieschematów,którymiposługujesiędanaosoba.Podobnie
ważnastajesiępozycjaczypostawadoświadczającejosobywobecpewnychemocji-
niektórychemocjiprzecieżnielubimydoświadczać,oneniechciane,ponieważburzą
harmonięidlategobędąwyzwalałyzachowaniaobronne(będąprowadziłydourucha-
mianiastrategiizabezpieczaniawłasnejintegralności).Wreszcie,odmiennośćdoznawanych
stanówemocjonalnychuwrażliwianaodmiennośćstanówpsychicznych,naodmien-
nośćznaczeń,naodmiennośćwydarzeńdotyczącychświatawewnętrznegoizewnętrz-
nego(emocjeiichinnośćdoświadczaniastająsiępodstawąróżnicowaniawewnętrzne-
goizewnętrznegoświataludzkiego;byćmożegdybyniestanemocjonalny,trudno
byłobyoodróżnianieodsiebieprocesówpsychicznych-choćoczywiścietakahipoteza
możewydawaćsięnazbytśmiała).
Drugąperspektywąjestperspektywaobserwatora.Obserwatoremjestten,kto
wnioskujeoobecnościstanuemocjonalnegouinnejosoby,awnioskowaćnajpełniej
możnanapodstawiezewnętrznychobjawówzachowań.Pewnepodstawystwarzateż
odczytywaniesubiektywnychnarracjiosobyprzeżywającejstanemocjonalny.Wtym
drugimprzypadkujednaknastanodczytuwpływanietylkoprocesempatii,aleiprocesy
identyfikacji,projekcjiczyteżinne.Rejestrowanyprzezobserwatorastanpodmiotujest
pewnegorodzajuwypadkowąjegowłasnychdoświadczeń,oczekiwań,schematówroz-
poznawaniainazywaniaemocji.Aleobserwatoremwłasnychstanówemocjonalnych
możeteżbyćsampodmiot,czyliosobadoświadczającaemocji.Oczywiścieświado-
mośćekspresjiwłasnychstanówwydajesiębyćteżwypadkowąosobistychschematów
reagowania(lubdokładniej,organicznychschematówpobudzeńuaktywniającychróżne
częściciała),oczekiwańcodosposobuwyrażaniaemocjiimożliwościkontrolowania
własnejekspresji.Perspektywaobserwatoramożebyćwtymkontekściezatempojmo-
wananietylkojakospojrzeniezpozycjizewnętrznej,alerównieżjakoprezentacjawłas-
nychstanówzewnętrznemuotoczeniu.
Wkażdymrazie,stanemocjonalnyujmowanyztegopunktuwidzeniaprzedstawia
sięwpostacizmiennościróżnychformekspresywnych,jaknp.bladość,czerwieniesię,
marszczeniebrwi.Ztejtegopunktuwidzeniaformyekspresywnemogąbyćwiązane
wpewnekategorie,późniejróżnieokreślane.Oczywiście,ekspresjamożesięwyrażać
różnąintensywnością,copozwalawnioskowaćozróżnicowanejsilezaangażowania
wdanestanyemocjonalne.Biorącpoduwagęwielośćeksperymentównadekspresją
emocji(por.Reykowski1974)wydajesię,żeprecyzyjnerozgraniczeniekategoriiemo-
cjinapodstawiezewnętrznychoznakzachowaniamożebyćjednakniecokłopotliwe.