Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zróżnicowanieemocjiiichwłaściwości
37
ichcharakter-awięcczytobędzieemocjaprzyjemna-przykra,czysilna-słabaitd.
Aletenwymiarnałożonynakategorięemocjitworzydopierojejpełnyobraz.
2.Emocjepierwotneiwtórne
Pozaproblememdotyczącymcelowościposługiwaniasiękategoriamilubwymiara-
miemocjipozostajedośćkłopotliwakwestiazasadnościiewentualnychkryteriówpo-
działunaemocjepierwotneorazwtórne(lubpochodne).Ponadtopojęcienpierwotne
emocje”jestnaogółzamiennieużywanezpojęciemnemocjepodstawowe”.
Wydajesię,żewielubadaczykoncentrujesięnietylenaopracowywaniukryteriów
różnicującychemocjepierwotneiwtórne,ileraczej,pomijająctenaspekt,przystępuje
doomawianiaarbitralnieprzyjętychnazwemocji.Przeglądpodręcznikówdotyczących
psychologiiemocjiwskazuje,żedoczęściejanalizowanychemocjinależąm.in.niepo-
kój(lęk),ciekawość,depresja,radość,zadowolenie,zdziwienie,smutek,agresja,gniew,
zazdrość,wina,wstyd.Faktdoborutegotypuemocjimożewskazywać,żeonetrak-
towanejakoemocjepodstawowe.Niemniejjednak,kwalifikacjaemocjidokategoriipod-
stawowychwymagaprzyjęciamniejlubbardziejprecyzyjnieokreślonychkryteriów.
NaprzykładJ.Panksepp(w:Ekman,Davidson1998,s.28)sądzi,przyrozważaniunpod-
stawowości”mamyprzynajmniejtrzykategoriezjawiskoróżnympoziomiezłożoności
:
a)
kategoriapierwszatonajprostszereakcjeemotywne,niemalautomatyczne,jaknp.
wstręt,głód,któretrwajątyle,ilewywołującejewarunki;
b)
kategoriadrugatotypoweemocjemająceuswegopodłożapobudzeniesensomo-
torycznychmechanizmówmózgowych,dziękiczemutestanyiichkonsekwencje
trwajądłużejodwzbudzającychjebodźców;
c)
kategoriatrzeciatosystemyodpowiedzialnezaróżneuczuciawyższe,którepozostają
uwewnętrznionejakostanysubiektywneidlategomożnajebadaćjedynieuludzi.
Pojawiająsięrównieżpropozycjewprowadzenianaoznaczenienpodstawowości”
pojęciaprototypowości(sątopropozycjezkręgutzw.psychologiipoznawczej)lubpo-
jęciarodzinyemocjiczytematu(czyliwłasnościcharakterystycznychdlaczłonkówda-
nejrodzinyemocji).Bycieprototypemmożebyćrezultatempełnionejroli:a)doniosłej
dlaprzetrwaniagatunku(kryteriumbiologiczne);b)doniosłejdlaspołeczności(kryte-
riumspołeczne);c)doniosłejdlaczłowieka(kryteriumpsychologiczne).
InnymprzykłademanalizyK.Scherera(za:Ekman,Davidson1998,s.30-35),
którywprowadzapojęcieemocjimodalnych.Wedługtegoautorakryteriamiwskazują-
cyminanpodstawowość”emocjisą:
a)
nazwawerbalna(większośćemocjiuznawanychzapodstawowemaswojenazwywe
wszystkichgłównychjęzykachświata;badaniaprzeprowadzonew37krajachwska-
zująnaistnieniesiedmiupodstawowychemocji:gniewu,strachu,smutku,radości,
wstrętu,wstyduiwiny.Niemniejjednak,każdaztychnazwmawłasne,specyficzne
dladanegokrajuznaczenie-sobiewłaściwepolesemantyczne);
b)
mimicznewyrazyemocji;