Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Psychopatologia,racjonalność
iproblem„osobowościterrorystycznej”
33
Modelracjonalnegowyboruwykazujeprzytymzasadnicząodmiennośćodprezen-
towanychwniniejszymtekścieinnychwyjaśnieńpsychologicznychterroryzmu.Nie
starasięonwyjaśnić,dlaczegoludzie–napoziomiepsychologicznymlubpsychospo-
łecznym–mająskłonnośćdopewnegotypuzachowań,któreskutkująterroryzmemlub
sąznimtożsame.Przyjmujesiętutajowąskłonnośćzadanąipróbujesięnp.zbu-
dowaćmodelpredykcyjnydotyczącysposobu,wjakizmianywdynamicezależności
międzyterrorystamiarządemispołeczeństwemwpłynąnazmianyzachowańaktorów
procesuterrorystycznego.Innymisłowy,omawianepodejściezakłada,iżdecyzjeowstę-
powaniudogrupterrorystycznychipodejmowaniudziałańterrorystycznychkształtowa-
nesąprzezczynnikiśrodowiskowe–zachowaniapodmiotustanowiąracjonalnąreakcję
naoweczynniki.
Ogólnierzeczbiorąc,modelracjonalnegowyborubazujewznacznejmierzenazało-
żeniachzbudowanychprzeznaukiekonomiczne,m.in.nateoriigier.JakstwierdzaDipak
K.Gupta26,wśródnaukspołecznychtylkoekonomiamajasnezałożeniabehawioralne:
mianowiciejednostkiangażująsięwdziałaniakolektywne,jeśliwichoceniekorzyścizta-
kichdziałańsąwyższeodzwiązanychznimikosztów.Możnatuargumentować,żewso-
cjologiiipsychologiiźródełtegotypurozumowaniaupatrywaćnależym.in.wteorii
wymianyspołecznejGeorge’aHomansa,gdziezachowaniaspołecznetraktujesięjakwy-
mianędóbrmaterialnychiniematerialnych,ajednostki(orazorganizacjespołeczne)są
racjonalne,tzn.wybierajątakiedziałania,którewichoceniedająimnajwiększepraw-
dopodobieństwoosiągnięciawyższychkorzyści27.KoncepcjaHomansabardzosilnieod-
wołujesięjednakdomodelubehawioralnegooferowanegoprzeznaukiekonomiczne28.
Gupta,korzystajączhipotezyracjonalnegowyboruwpołączeniuztzw.dylematemspo-
łecznym(paradoksemOlsona),stawiatezę,żemotywacjęprzyłączaniasiędogrupter-
rorystycznychmożnaprzedstawićnastępująco:
Uczestnictwowgrupieterrorystycznej=korzyśćosobista+korzyśćgrupowa–koszty.
Jeślikorzyścigrupowesąwystarczającoduże,mogązrekompensowaćstratyosobiste.
Wtymmiejscupojawiasiękluczowarolaliderów/ideologów,którzydokonująkonstrukcji
irekonstrukcjirzeczywistościnaużytekszeregowychczłonkóworazpotencjalnychczłon-
kówgrupy.ModelGuptywiążesięzdwiemagłównymiimplikacjami:
1.Naciskpołożonyjedynienadeprywacjęstrukturalnąbezuwzględnieniaroliliderów
prowadzidokonstruowaniawadliwychmodelipowstawania(iprzetrwania)terroryzmu.
2.Członkowieugrupowańterrorystycznychniemajązunifikowanejmotywacjiidzie-
ląsięnanajemników(szukającychkorzyściosobistych),ideologówlubtzw.prawdziwych
26D.K.Gupta,Exploringrootsofterrorism,w:T
.Bjørgo(red.),RootCausesofTerrorism,s.17.
27G.Homans,SocialBehaviorasExchange,„AmericanJournalofSociology”1958,t.63,nr6,s.597–606.
28SamHomanswswojejpracystwierdził:„Przypadkowązaletąteoriiwymianyjestfakt,żemożeona
zbliżyćsocjologiędoekonomii–najbardziejzaawansowanejnaukioczłowieku”(ibidem,s.598).Wpracy
SocialBehavior:It,sElementaryFormsczytamyzkolei:„to,comówimy,zawdzięczawieleelementarnejeko-
nomii”(G.Homans,SocialBehavior:It,sElementaryForms,Harcourt,Brace&World,NewYork1961,s.68).
Ogólnie,teoriawymianyspołecznejuchodzizaczerpiącąwdużejmierzezbehawioralnegomodeludostarcza-
negoprzezekonomię,wykazującbardzomałokrytycyzmuwzględemzałożeńtejostatniej.
