Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TERRORYŚCIITERRORYZM
36
takniejest,cowprowadzazamętwpostrzeganiuiopisie„racjonalności”,tudzież„irra-
cjonalności”terroryzmu.Domniemanairracjonalnośćterroryzmumożebyćzatempo-
zornaisubiektywna.Irracjonalnebędziebowiemwyłączniezachowanie,któregokoszty
woczachsamegopodmiotudziałającegosąwyższeniżkorzyści.
NiecoinaczejujmujeproblemracjonalnościTedGoertzel–jegozdaniemterroryści
myśląracjonalnie,jednakichkalkulacjaodbywasięwramachszerszegosystemuodnie-
sienia,jakimjestzespół/systemprzekonań,którymożebyćirracjonalny.Wprzeciwień-
stwiedourojeńpsychotyków,tesystemyprzekonańsąkonstruktamispołecznymi,które
znacznaliczbaludziuważaza„prawdziwe”34.Systemywierzeńterrorystówsąsztywne,
symplicystyczne,bronionezwielkąemocjonalnąintensywnością,aczłonkowiegrupmu-
sządostosowaćsiędoparametrównarzucanychprzezgrupowysystemprzekonań,który
zkoleiwspółkształtowanyjestprzezśrodowiskospołeczne,zwłaszczagrupęreferencyjną.
Teoretyczniezatem,posługującsięmodelemracjonalnegowyboru,możnadokony-
waćprzewidywańdotyczącychwarunków,wktórychzachowanieterrorystycznestajesię
mniejlubbardziejprawdopodobne,lepiejlubgorzejsłużyinteresomzainteresowanych
grupijednostek,orazprzewidywańdotyczącychskutkówróżnychzachowańaktorów
procesuterrorystycznegodladalszegoprzebieguowegoprocesu.
Niestety,teoriaracjonalnegowyboru,jakkolwiekkusiswojąprostotąimetodologicz-
nąjasnością,zwłaszczawrelacjidoteoriipsychodynamicznych,niemożesłużyćjako
uniwersalnymechanizmwyjaśniającyterroryzmnagrunciepsychologicznymczypsy-
chospołecznym.
Popierwsze,jestrzecząoczywistą,iżnawetspośródjednostek,którewierzą,żeterro-
ryzmprzyniósłbykorzyśćichsprawie,bardzoniewielki,wręczminimalnyodsetekrze-
czywiścieangażujesiębezpośredniolubnawetpośredniowdziałaniaterrorystyczne.Tak
więcnawetnamacalnekorzyścistrategiczneniesąwstanieskłonićwiększościjednostek
dozastosowaniaterroryzmuiszerzej–przemocy.Terroryzmwyjaśnianywyłącznie
przyużyciuteoriiracjonalnegowyborupowinienbyćdziałaniemdalekobardziejmaso-
wym,niżdziejesięwrzeczywistości.Innymisłowy,wracamytudoprzytoczonegojużwe
wprowadzeniuargumentu:wśródosóbwystawionychnatesameczynnikiśrodowiskowe
minimalnaliczbaangażujesięwdziałaniaterrorystyczne,azatemwprocesieterrory-
stycznymmusząodgrywaćrolęrównieżczynnikiindywidualne.Zwolennicyteoriiracjo-
nalnegowyborumogąbronićsiępoprzezstwierdzenie,iżteoriataniekoncentrujesię
nawyjaśnianiu,dlaczegojedynieminimalnaliczbaosóbwdanychwarunkachdecyduje
sięnazastosowanieterroryzmu.Jejzadaniemjestodpowiedźnapytanie,jakbędąsię
zachowywaćczłonkowieistniejącychgrupterrorystycznychwzależnościodrozmaitych
parametrówiwarunkówśrodowiska.Oznaczatojednak,żeteoriętęnależystosować
odpowiedzialnieiprzypełnejświadomościjejimmanentnychograniczeń.
Podrugie,realnaużytecznośćpredykcyjnateoriiracjonalnegowyboruwydajesiędużo
niższa,niżgłoszątojejzałożenia.Uzasadnieniaczynioneexpostnarażonesąnatomiast
34T.G.Goertzel,Terroristbeliefsandterroristlives,w:Ch.E.Stout(red.),ThePsychologyofTerrorism,t.1:
APublicUnderstanding,Praeger,Westport,Conn.–London2002,s.97.
