Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
JarosławRokicki
codziennegoitd.Wobrębtychzainteresowańoczywiściewchodzitakżeinauka,bo
przecieżniktchybaniemapoważnychwątpliwości,żenaukajest–byćmożewyjątkową
ispecyficzną–alejednakczęściąkulturyludzkiej.
Przedmiot
Wtymmiejscuujawniasięzasadniczaodmiennośćprzedmiotubadańipozycji
badaczawnaukachhumanistycznych(naukachokulturze)odnaukprzyrodniczych
itechnicznych.Człowiekdlahumanisty,wtymoczywiściekulturoznawcy,niejest
obiektemznajdującymsiępozabadaczem.Mowatuoczywiścieoczłowiekunie
wznaczeniugatunkubiologicznego,bowtymprzypadkumożnasobiegoprzedstawić
wyłączniejakoorganizm,aleistotyrefleksyjnej,myślącej,należącej,coprawda,do
światafizycznegoibiologicznego,alejednocześnieinterpretującejtenświatidzięki
zdolnościdotworzeniajęzykaorazsymboli–świattentworzącejodnowa–wsys-
temieswojejwiedzyiwyobraźni.Badaczwnaukachhumanistycznychznajdujesię
wpewiensposób„wewnątrzobiektu”7,coodróżniagoistotnieodkolegówastronomów,
fizyków,chemikówczyinżynierów.Prowadzitodoistotnychkonsekwencji,takich
jaknp.niemożliwośćuwolnieniasiębadaczakulturyczyspołeczeństwaodaksjologii
ietyki,niewielkizakresetycznieakceptowanejmanipulacjizachowaniamiludzkimi,
bardzoograniczonemożliwościwprowadzaniaeksperymentujakotechnikibadawczej.
Ograniczeniateprzyzałożeniu,żeprzyjmujemypozytywistycznysposóbrozumienia
nauki,wrezultacieutrudniająbadanianaukoweiteoriekulturoznawczeprzesuwają
wstronęszerokopojmowanejwiedzy.
Jakoelementczyaspektkulturywiedza,wtymoczywiścienauka,jestnierozerwalnie
związanazespołeczeństwem,aściślej–zjegosystememorganizacyjnym,rozumianym
jakoukładstosunkówspołecznychiinterakcjispołecznych,wśródktórychważną
funkcjępełnisystemuwarstwieniaspołecznego(stratyfikacjispołecznej)8.Wiedza,
takjakkultura,jestzatemspołeczniezrelatywizowana.Znaczyto,żewiedzama
swój„adresspołeczny”,możnająspołecznieusytuować.Społecznymusytuowaniem
wiedzyzajmujesięstworzonaprzezKarlaMannheimasocjologiawiedzy,któraprzede
wszystkimpytaoto,„wjakisposóbiwjakimstopniuwszelkawiedza,takżewiedza
prawdziwa,jestuwarunkowanaspołecznieihistorycznie”9.Dlasocjologawiedzajest
przedewszystkimzbioremprzekonańuwarunkowanychhistorycznie,awięczależnych
odmomentuczasowego,atakżeokreślanychspołecznie,czylizależnychodmiejsca,
jakiejednostkiorazgrupyzajmująwstrukturzeiorganizacjispołecznej,azwłaszcza
wsystemiestratyfikacjispołecznejorazsystemieinstytucjidanegospołeczeństwa.
Wiedzajednostekigrupspołecznychjestztegopowodufunkcjąichmiejscawstruk-
turzeiorganizacjispołecznej.PowołującsięnaLaswellowskąformułęusytuowania
komunikatu(słynne5W+H:Who?What?Where?When?Why?+How?),można
postawićtakiesamepytania,opisującwiedzę:Ktojątworzy?,Cotworzy?,Gdzie
7W.J.H.Kunicki-Goldfinger,Dziedzictwoiprzyszłość.Rozważanianadbiologiąmolekularną,ewolucją
iczłowiekiem[w:]Wizjaczłowiekaispołeczeństwawteoriachibadaniachnaukowych,red.S.Nowak,
PWN,Warszawa1984,s.215.
8Por.B.Philips,Sociology.FromConcepttoPractice,McGraw-Hill,NewYork1979,s.44.
9Encyklopediasocjologii,t.4,OficynaNaukowa,Warszawa2002,s.309.
