Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumacza-WłodzimierzGalewicz
17
stanowićpewienobowiązek.Nawiązującdoprzytoczonegosformułowania
Tomasza,mówiącegootylkoniepełnymurzeczywistnianiupewnejogólnej
istoty,wtymwypadkurodzajowejnaturydebitum,możnabytegotypu
obowiązki,któreraczejngodzisię”czyteżnprzystoi”spełniać,niżwści-
słymsensiepowinnosięspełniać,określaćjakoobowiązkiniezupełne.
Mianoobowiązkówzupełnychprzypadałobywówczasobowiązkom,
wwypadkuktórychistotapowinnościjesturzeczywistnianawsposób
pełnyiścisły,awięcprzezktóredrugiejstronieoddajesięcoś,cosięjej
istotnienależy.
WobydwuwyróżnianychprzezTomaszaklasachobowiązkówtrzeba
następniedokonaćdalszychpodziałów.Gdychodzioobowiązkiokreśla-
netujakozupełne,czyliurzeczywistniającepełnąistotępowinności,ich
najbardziejprzyciągającąuwagęodmianąsąobowiązkisprawiedliwości.
Ograniczającsiędotejpodklasy,Tomaszujmujewięcnierazomawianeroz-
różnienietakżejakoprzeciwstawienieobowiązkusprawiedliwości(debitum
iustitiae)iobowiązkugodziwości(debitumhonestatis).Obowiązki,które
nakładasamasprawiedliwość,określarównieżjakoobowiązkiprawne,na-
tomiastte,któredyktujeraczejgodziwośćczyteżprzyzwoitość(honestas
Określającobowiązkisprawiedliwościjakoobowiązkiprawneiprze-
ciwstawiającjeobowiązkomgodziwościjakoobowiązkommoralnym,To-
maszzAkwinunierozgraniczaprawaimoralnościjakodwóchróżnychsfer
normatywnych.Maraczejnamyślikoincydencjęobowiązkówsprawiedli-
wościjakopewnejpodklasyobowiązkówmoralnych,dyktowanychprzez
rozum,iobowiązkówdyktowanychprzez(rozumne)prawo.Takoincyden-
cjajestzresztątylkoprzybliżona,coTomaszimpliciteprzyznaje,opisując
aliomodoquasisimilitudinarie,quaerespicitdebitumexpartedantis.Aliquidenim
decetdantemdare,quodtamennonhabetrecipiensdebitumrecipiendi.Tomaszzdajesię
zatemprzyjmować,żektoś,ktospełniawobeckogośdrugiegojedyniepewienobowiązek
godziwości,dającmucośwdarze,czyniraczejcoś,cojestwinnysamsobie,aniecoś,co
jestwinnydrugiemu.Iwychodzizzałożenia,żepojęciedebitumodnosisiępierwotniedo
powinnościexparterecipientis,natomiastdopowinnościexpartedantisjedynieprzenośnie.
Obowiązkami,którenależyspełniaćnzpewnegorodzajuprzyzwoitości”sąnaprzy-
kładobowiązki,doktórychpoczuwasięczłowiekszczodry:liberalitas,etsinonattendat
debitumlegale,quodattenditiustitia,attendittamendebitumquoddammorale,quod
attenditurexquadamipsiusdecentia,nonexhocquodsitalteriobligatus.Unde
minimumhabetderationedebiti(IIª-IIae,q.117a.5ad1;podkr.moje,W.G.).
