Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumacza-WłodzimierzGalewicz
31
a.1co.),najstosowniejszympolskimodpowiednikiemwydajesiędlaniej
nnieszczęście”(choćmożnabyjąteżnazywaćnnędzą”
,wogólniejszym
znaczeniutejnazwy,odnoszącymsiędojakiejkolwiekdramatycznejkon-
dycjiżyciowej).Zewspółczuciemzpowoducudzegonieszczęściawedług
św.Augustynałączysięczęstotrzeciskładniksytuacjiopisywanejprzezjego
formułę,mianowiciedążeniedotego,by(wmiaręswoichfizycznych,aza-
pewnetakżeetycznychsiłimożliwości)pomóclubulżyćnieszczęśliwemu.
3020Tainstynktownachęćpomocywpotrzebie-natylepoważnej,
abybudzićwspółczucie-możesięwydawaćrzecządosyćnaturalną,ale
wujęciuTomaszazAkwinumimotowymagapewnegowytłumaczenia.
Jestzrozumiałe,żemartwimysięzpowoduwłasnegonieszczęścialubnie-
powodzenia.Dlaczegojednakmiałobynasmartwićnieszczęścielubnie-
powodzeniedrugiego?
WyjaśnienieTomaszanawiązujedouwagArystotelesanatematjed-
nejzgłównychpobudekskłaniającychnasdoaktówniesieniapomocylub
czynieniadobrainnym,którąstanowilitość(eleos).WRetorycejestona
omawianabezpośredniopożyczliwościidefiniowanatakoto:
Przyjmijmy,żelitośćjesttorodzajcierpieniaspowodowanegonawidok
zgubnegolubdotkliwegonieszczęścia,jakiespotykaosobęniewinną
iktóremożespotkaćrównieżnassamychlubkogośznaszychprzyjaciół,
Wtejdefinicjilitości-przytaczanejprzezArystotelesajakopowszech-
nieuznawanaiakceptowanejtakżeiprzezniego-nauwydatnienieza-
sługujekilkapunktów.Popierwsze,litośćjestrodzajemcierpienia(lupê
tis),awięcuczuciaprzynajmniejprzykrego,jeżeliniebolesnego.Podrugie,
jesttouczuciespowodowaneczyimśnieszczęściemlubniepowodzeniem
(kakôi),itobądźnieszczęściemzgubnym(phthartikôi),czylizagrażającym
życiutejosoby,bądźprzynajmniejdotkliwym(lupêrôi),czyliprzysparzają-
cymjejsamejcierpienia.Potrzecie,litośćodczuwamynnawidok”nieszczęś-
ciaosoby,nadktórąsięlitujemy,awięcwobecnieszczęścia,którenamsię
bezpośredniojawilubprzedstawia(phainomenôi).Następnie,litośćniejest
Rhet.II8.Cytujęwedługtłumaczenia:Arystoteles,Retoryka,w:tenże,Retoryka.
Poetyka,przeł.H.Podbielski,PWN,Warszawa1988;nowszewydaniew:tenże,Dzieła
wszystkie,t.6,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2001,tams.172.
