Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Fenomenzapachuiwęchuwperspektywiebiologii,kulturyinauki
pacjentów,atakżepotrafiwyczućichemocje:zadowolenie,lękczypodniece-
nieseksualne.Mógłrozpoznaćwęchemwszystkieznanesobiemiejsca,odna-
leźćwłaściwądrogę,tylkonimsiękierując.Świat,filtrowanyprzedtemprzez
intelekt,stałsięmałorealnywobecnieodpartejpotrzebybezpośredniegozmy-
słowegoprzeżycia.Opisującswójstan,pacjentpowiedział:HWszystkiemu
temutowarzyszyłodrżenie,dużaemocjonalnośćidziwnatęsknota,jakbyza
utraconym,napołyzapomnianym,napołyprzywołanymświatem”(Sacks
1994:196).Takieprzeżyciazdarzająsiępodwpływemśrodkówpobudzają-
cych,występująteżwperwersjachseksualnychiuważasię,żesąoneskutkiem
nienaturalniewzmożonegowtychstanachpobudzeniadopaminergicznego,
nieodzwierciedlajązatemnormalnychzdolnościpoznawczychczłowieka.
Jednakniewątpliwieludzkawrażliwośćnazapachjestwewspółczesnych
czasachstłumiona,ajegorolawpoznawaniuotoczeniawtórnieograniczona.
MożeotymświadczyćprzypadekHelenKeller,którautraciwszywzrok
isłuchwniemowlęctwie,światpoznawałabezichudziału.Wswojejksiążce
TheWorldILiveInpiszeonaozapachujakonajważniejszymskładnikuswo-
jegozmysłowegożyciowegodoświadczenia,któryfundujewiedzęootocze-
niu,przyrodzieijejzjawiskach,miejscach,ludziach:ichzajęciach,przeży-
ciach,osobowościistanach.Mówiteżotym,jakwrażeniazapachowe,inaczej
niżwprzypadkuwiększościludzi,którzysąnanieHślepiigłusi”,poszerzają
granicejejświataiczyniągopulsującymemocją,bogatyminformacyjnie,ży-
wymikonkretnym3.
Świadomewykorzystanieprzezczłowiekakulturyzachodniejtegozmy-
słujakoułatwiającegoorientacjęwotoczeniujestdziśograniczone,można
jednakmówićopewnychobszarach,wktórychpozostajeonbiologicznie
funkcjonalny.Zachowujeonciąglerolęostrzegającąipomagawykrywaćza-
grożenia,naprzykładzapachdymumożealarmowaćopaleniusię,nawetgdy
ogieńjestniewidoczny.Związanajestzniąfunkcjasygnalizowaniazmiansta-
nusubstancjiznajdującychsięwotoczeniu,naprzykładprocesugnicia.
Węchpozwalateżnawykrywaniewotoczeniuobiektówocharakterystycznej
woni.Jestjednymzczynnikówułatwiającychocenęjakościpożywieniaijego
przydatnościdospożycia,chociażniesygnalizujetegojednoznacznie.Wra-
żeniezapachowepoprzedzadoświadczeniesmakowe,alezapachjestjużina-
3PoświadczajątoteżznaneprzypadkiHdzikichdzieci”,którewychowywanebyływspo-
łecznejizolacjibezkontaktulubwskrajnieograniczonymkontakciezludźmi.Stwierdzono
unichnadzwyczajnezdolnościwęchowe,októrychnaprzykładświadczyłorozpoznawa-
niewęchemobiektówpowszechnieuznawanychzabezwonne,wykrywaniewęchemsub-
stancjiiobiektówzdużejodległości,rozpoznawaniezodległościrodzajudrzewatylkona
podstawiezapachuliści.ZdaniemConstanceClassen,ichprzypadkiświadcząotym,że
zmysłowiwęchuznaturyprzypisanajestwżyciuczłowiekaogromnarola,którazostała
stłumionaprzezkulturę(Classen1993:37-49).
