Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Paradygmatsprawiedliwościwwymiarzeprawnym
27
losie.Wtymznaczeniusprawiedliwośćnależyutożsamiaćzwyrównywaniem
krzywdy,,złemzazło”.Zasadarównejmiarywtakimujęciuniewydajesiębyć
odpowiedniadlaludziowolnejwoli,rozumnychizdolnychdoodczuwaniauczuć
wyższych.
Wmodeluwychowawczym(dominującymobecniewpolskimprawiedla
nieletnich)osobaposzkodowananadalzajmujepozycjępodrzędną.Wcentrum
znajdujesięsprawca,wobecktóregopodejmowanesąokreślonedziałania.Pod-
stawądokonaniaocenyskutecznościtegomodelujestpoprawazachowania
sprawcy,zgodniezzakładanymspołeczniekierunkiem.Takrozumianasprawie-
dliwośćsprowadzasiędopoprawnościizgodności.5
Wmodelusprawiedliwościnaprawczejjestmiejscedlaosobypokrzyw-
dzonej.Jakocentralnypodmiotwkonflikcieprawnymmożeonaautonomicz-
niepodejmowaćdecyzje,codoformyzadośćuczynienia.Umożliwiatosprawcy
przejęcieodpowiedzialnościzawłasnepostępowanieiuniknięcieprocesustyg-
matyzacji.Obiestronykonfliktuzmierzajądoosiągnięciasatysfakcjonującego
jerozwiązania,wypracowanegonadrodzedialogu,cosprzyjazaspokojeniuich
potrzeb.Dziękitemuodczuwająpoczuciesprawiedliwości.
N.Christie(2004)wprowadziłdoliteraturyprawniczejpojęciesprawie-
dliwościhoryzontalnejiwertykalnej.Niestanowiąonenovum,związanegoze
sposobamirozwiązywaniakonfliktów,ajedynieautorskieujęciesprawiedliwo-
ściretrybutywnejinaprawczej.Sprawiedliwośćwertykalnadotyczyrozwiązania
konfliktuwynikającegozprzestępstwa,napodstawiedogmatycznieobowiązują-
cychnormprawnych.Rezultatemkońcowymwdrożonychzałożeńsprawiedliwo-
ściwertykalnejjestwytworzeniedystansuspołecznegomiędzystronami,poprzez
intencjonalnezadawaniesprawcycierpienia(czytaj:kary).Przeciwwagądospra-
wiedliwościwertykalnejjesttaocharakterzehoryzontalnym.Zakładaona,że
normykształtująsięwwynikuinterakcjiosóbmniejwięcejsobierównych.De-
cyzjezwiązanezrozwiązywaniemzaistniałejsytuacjipodejmowanesąwśrodo-
wiskulokalnym,azmierzająonedokompensacjikrzywdyiszkody,aniezemsty
opartejnakarzedlasprawcy.
Prowadzoneanalizywskazująnawiększewalorypsychospołeczneipedago-
gicznesprawiedliwościnaprawczej(horyzontalnej)niżretrybutywnej,chociażby
wkategoriidejudyryzacyjnegorozwiązywaniakonfliktów.6Ztegoteżwzględu
należyzastanowićsięnadtym,czymodelsprawiedliwościopartynakarzepowi-
nienbyćcałkowiciewyeliminowany.7
5Pytanie,jakiepojawiasięwtymmiejscu,dotyczyzgodności.Czywmodeluwychowaw-
czym,sprawcamazapewnionewarunkidonaprawyswojegobłęduzgodniezwłasnymsumieniem,
czymożeprzymusemzewnętrznym?
6NatematwalorówsprawiedliwościnaprawczejCzytelnikodnajdziewięcejinformacji:
E.A.Fattah.,T.Peters(red.),1998;N.Christie,2004,s.167-184.
7SzczegółowerozważanianatentematprzeprowadziłF.Cichy,2009.
