Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Paradygmatsprawiedliwościwwymiarzeprawnym
17
strzeńdopartycypowaniawosądzaniu,choćnienarzucasposobu,wjakimiałoby
siętoodbywać(P.Winczorek,2000).Możnawięcspodziewaćsię,żeparadygmat
sprawiedliwościnaprawczejbędziecorazsilniejwspierałparadygmatsprawiedli-
wościretrybutywnej.Stądteżwynikapotrzebadookreśleniaobuparadygmatów
poprzezzestawianieichzasadiwskazaniemiędzynimiróżnicipodobieństw.
Punktemwyjściastaniesięjednakszkictłahistorycznegosprawiedliwościopartej
nazadośćuczynieniu.Zewzględunadośćpowszechnąliteraturęzzakresuhistorii
sprawiedliwościretrybutywnejzagadnieniatezostanąpominięte.2
1.1.2.Sprawiedliwośćnaprawczawujęciuhistorycznym
Podwalinsprawiedliwościnaprawczejnależydoszukiwaćsięwtradycjicel-
tyckiej,MaorysówiAborygenów(G.Bazemor,L.Walgrave,1996;P.Allard,
W.Northey,2001).Wprawieprymitywnym,zewzględunabrakpodziałunorm
prawnych,czynpodlegałosądowiwkontekściemoralnym.Wspólnotowomoż-
liwebyłozatemukaraniesprawcylubinnychosóbznimzwiązanych(np.zjego
plemienia,rodu),azmierzałoonodopomszczeniakrzywdyofiary.Zemsta,szcze-
gólniewymierzanagrupowosprzyjałaniestetyeskalacjikonfliktów,wktóreza-
angażowanebyłydużegrupyludzi(K.Sójka-Zielińska,2009).Początkowowięc
sprawiedliwośćpozostawaławrękachspołeczności,zjakiejwywodziłasięosoba
naruszającanormyzwyczajowe.
Niektórzyprzyjmują,żefundamentteraźniejszegowymierzaniasprawie-
dliwościnaprawczejstanowistarożytnyKodeksHammurabiego,,domagający
się”sprawiedliwościpoprzezwyrządzenietakiejsamejkrzywdysprawcy,jakiej
doznałajegoofiara(zasadatalionu)(J.Klima,1957;W.Zalewski,2006).Idea
karaniabyłajednakodmiennaodtej,podpojęciemktórejrozumiemydzisiej-
sząsprawiedliwośćnaprawczą.Obecnieosobapokrzywdzonaotrzymuje,,coś”
odsprawcyiniezawszeto,costraciła.Niedopuszczasięjednaktakiejformy
zadośćuczynienia,wktórejdochodzidonaruszeniaprawsprawcy,cobyłocha-
rakterystycznewprawiestarobabilońskim.
Wprawieantycznymstopniowoprzechodzisięodspołecznościowychform
osądzaniadosądowegowymierzaniasprawiedliwości.Jednakkaratraktowana
jakoodwetizemstanasprawcywystępowaławtedy,gdystronynieosiągnęły
porozumieniainiezawarłyugody.Wyjątekstanowiłyprzestępstwapubliczne,
wktórychnaruszanebyłydobradanegospołeczeństwa.Wówczaswymierzane
karybyłybardzodotkliwe,najczęściejśmiertelne(K.Sójka-Zielińska,2009).
Wewczesnymśredniowieczu,naskutektzw.wojenprywatnych,wprowa-
dzanenormynakazywałystronompojednaniesięizmuszałyofiarydoprzyjęcia
okupu,stanowiącegodlasprawcyformęwykupieniasięodzemsty.Zawartaugo-
2Zob.J.Malec,W.Uruszczak(red.),2001;A.Korobowicz,W.Witkowski,2009;T.Macie-
jewski,2011;D.Makiłła,2013.
