Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Filozofcznaperspektywasprawiedliwości
33
Wrepertuarzepojęćfilozoficznychpojawiasiętermin,,sprawiedliwośćle-
galna”,ktorejistotęstanowiprawo(K.Ajdukiewicz,2006).Zjednejstronyjest
onautożsamianajestonazustanawianymprawemijegoprzestrzeganiem.Zatem
tam,gdzieniemapraw,nieistniejeanisprawiedliwość,aniniesprawiedliwość.
Zinnejperspektywy,sprawiedliwośćlegalnajestnadrzędnawobecinnychjejro-
dzajów(np.sprawiedliwościwyrównawczej).Przedstawicielemtakiegosposobu
rozumieniasprawiedliwościjestCh.Perelman(1959),którypodkreślaobowią-
zekczłowiekapostępowaniazgodniezprawami,jakimpodlega.Bazującnapo-
glądachArystotelesa,uznałon,żesprawiedliwośćrozdzielcząnależyujmować
wedługpewnychdyrektyw.Każdemunależysięto,cojestproporcjonalnedo
jegopotrzeb,zasług,zajmowanejpozycji,czyobowiązującychnormprawnych.
Sprawiedliwerozdzieleniedóbrpowinnobyćindywidualniedostosowanedokaż-
dejosoby.14
K.Ajdukiewicz(2006)skrytykowałtakisposóbrozumieniasprawiedliwości,
wedługktóregoludzipowinnaobowiązywaćzasadarównejmiary,oznaczająca,
żeindywidualnośćczłowieka,kontekstsytuacyjnyitp.czynnikiniemogądecy-
dowaćotym,cosiękomunależy.Takieujmowaniesprawiedliwościsprowadza
jądowymiaruogólnego.Zasadarówniejmiarynakazujetraktowaniewszystkich
ludzijednakowo,przezcopozbawiaichpodmiotowości.
NiesposóbpoprzećstanowiskaK.Ajdukiewicza,wktórymodrzucenietej
zasadyjestrównoznacznezniesprawiedliwościąspołeczną.Wopiniispołecznej
zasadarównościjestbardzoczęstokrytykowana.Załamanieokreślonychnorm
prawnychgroziodpowiedniakara.Wjejdoborzesąd,pozakonkretnymiprzepi-
samiprawnymi,uwzględniajeszczeinnekryteria.Skutkujetoróżnymiorzecze-
niamisąduwsprawachotakichsamychprzedmiotach.15
NoweświatłonasprawiedliwośćrzucająpoglądyJ.Rawlsa(2009),według
któregozaistnieniesytuacjinacechowanejegalitaryzmem,wktórejwszyscy
członkowiespołeczeństwaznajdująsięwjednakowympołożeniu(Cz.Poręb-
ski,1999),stanowiwarunekwytworzeniasprawiedliwychzasad,gwarantują-
cychrównośćspołeczną,dostępdoprawaiużytecznośćpubliczną(Z.Pańpuch,
14ZgodniezkoncepcjąCh.Perelmanakarazakradzieżpowinnabyćzróżnicowanawzależ-
nościodkonkretnegosprawcy.Uwzględniającprzykładowokryteriumzasług,możnapostawićpy-
tanieoto,czyzłodziej,któryprzeprowadziłwielekampaniispołecznychnarzeczdzieci,powinien
byćinaczejosądzonyniżtzw.,,złodziejztłumu”?
Wpolskimprawiedlanieletnichwystępujepodział,,kar”naśrodkiwychowawczeikarne.
Opierającsięnakryteriumcharakterupopełnionegoczynuiwiekusprawcy,sędziadecydujeodal-
szymlosiemłodychludzi.Jedenmałoletnisprawcazostajepotraktowanyjakonieświadomedziecko
iotrzymujeszansęnapoprawę,ainnyponosiżyciowąporażkę,poprzezuznaniegozaosobędorosłą
iwpełniświadomąswojegoczynu.Czyjesttosprawiedliwe?
15Analizująckonkretneprzypadkisprawców,trudnozgodzićsięzpoglądem,wktórym
wsprawiedliwościniemamiejscanaindywidualnośćczłowieka.Samstopieńpoczuciajegowiny
ipróbanaprawieniaswoichbłędówwskazująnakoniecznośćzindywidualizowanegopodejścia.
