Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
|
ELŻBIETAWOŁODŹKO
niejestświadomy.Wobec„rozpuszczeniatożsamości,wyłonieniasiętego,coirracjo-
nalne(niemyślane)orazkonstatacjisumyciasnychrólspołecznychpozostającychpod
presjąnaciskówcywilizacyjnych,człowiekstajesię,conajwyżej,(pod)miotembądź
po(d)miotem,miotanymnawszystkiestrony,tyleżprzezsferębiologiczno-popędo-
wą,ileprzezstrukturyadministracyjno-biurokratyczne,społecznerole,wymuszenia
medialno-reklamowe,zmonstrualizowanątechnikęorazmegakonsumpcyjneuzależ-
nienia”(Banasiak,2008,s.37).
Pozbawionywewnętrznejspójności,naznaczonywielościądoświadczeńiposzuki-
wań,koniecznościątworzeniasiebiewmyślwłasnychregułwspółczesnypodmiotjest
konstruktemwielowymiarowymizawszetymczasowym(Szkudlarek,1995).Określa-
nyprzezwielodyskursywneteksty,któremogąbyć„odczytywaneiinterpretowane
zwielupozycjidyskursywnychizarazemwielupozycjipodmiotowychrównocześnie”,
identyfikowanyjestprzez„rozmaitemiejscaspołecznejprzestrzeniirozmaiteteksty
nadająceimwerbalnyiwizualnykształt”(Szkudlarek,1997,s.171).Jestspołecznie
konstruowanyirekonstruowany(Gergen,2009,s.180),jegoJajestspołeczniena-
syconeikulturowoumiejscowione,jestzaludniane„przeznabywanieróżnorodnych
irozbieżnychmożliwościbycia”(Gergen,2009,s.101),stajesięrelacyjnei„zanurzone
wewspółzależności”(Gergen,2009,s.181).
Wedługpostmodernistówpodmiotjestproduktemnaukspołecznych,politycz-
nejkontroli,głoszoneprzezniego„prawdy”sąinternalizowanejakorezultatwpływu
społecznego(Gergen,2009,s.102).Niejestzatemmożliweniezależnepoznaniejako
wolneodpozaosobowychwpływówkonstruowaniewiedzy,gdyżosobowajaźńuwi-
kłanajestwfunkcjonowaniesystemuspołecznego,wtyminstytucjiedukacyjnych.
Autonomiajestzatemiluzją,adoświadczanaprzezosobędominacjaznaczeń,tek-
stówczydyskursówkształtujeokreślonysposóbjejrozumienia,wartościowania,by-
ciaidziałania.
Postmoderniści,poddającykrytyceoświeceniowerozumieniepodmiotujakonie-
zależnegoodzewnętrznychkontekstów„mocarza”,porzucająnadziejęnadokonanie
społecznejzmianyprzezedukację.Postrzegająbowiemedukację(szkołę)jakojedną
zinstytucji„technologiidominacji”,wktórejprzekazywanawiedzajest„produktem
doświadczaniawładzy”(Marshall,1996,s.94).Twierdzą,żeniejestmożliwekonsty-
tuowanieosobowejautonomiiprzezpodmiotyedukacjipoddanenarzuconejdyscy-
plinie,społecznejkontroli(instrukcjedotycząceczasuiorganizacjidziałaniauczniów,
egzaminy,klasyfikacje,promocje).Nauczanieuważajązanarzucanązgodniezpoli-
tycznymiinteresamidominującychgrupedukacyjnąpraktykę,przekazującązniewa-
lającemechanizmyspołecznegopodporządkowania.
Oświeceniowakoncepcjaczłowiekawymagareinterpretacjitakżewedługprzed-
stawicieliteoriikrytycznej.JürgenHabermas(2000),będąckontynuatoremszkoły
frankfurckiejiprzedstawicielemteoriikrytycznej,traktujeoświeceniejakoprojekt
niedokończony,zwłaszczawodniesieniudorozumieniapodmiotuijegoautonomii
