Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AUTONOMIAWDYSKURSIEPOSTHUMANISTYCZNYM…
|
19
orazrolirozumuzarównowprocesachspołecznych,jakiwprocesiejednostkowego
rozwoju,awięcwsferzepublicznejiprywatnej.Habermasnieodrzucaznaczenia
rozumu,ostrzegajednakprzedjegonowoczesną,abstrakcyjnąformułą.Niemiecki
filozoftwierdzi,żeoświeceniowyrozum„zwracasięprzeciwkosobie,służącutrwa-
laniuniesprawiedliwościwpisanejwkształtpraktykspołecznych”(Habermas,za:
Męczkowska,2006,s.122),krytykujeseparacjępostęputechnicznegoodideieman-
cypacji,pozbawiającąludzkiedziałaniarefleksjietycznejiwywołującąiluzjęwzrostu
podmiotowejautonomiiwobec„znoszeniakoniecznościprzyrodniczej”(Habermas,
za:Męczkowska,2006,s.122).
Habermastworzyideęrozumukomunikacyjnego,któryumożliwiapodmiotom
podejmującymdziałaniakomunikacyjneosiąganieporozumieniadziękiracjonalne-
muprzezwyciężaniusubiektywnychpoglądów.Znaczącąrolęwemancypacjipod-
miotówprzypisujejęzykowi,traktującgojako„podstawędlateoriikrytycznej”,jako
„modeldlademokracji”,uważającjęzykzamediumdemokratycznegouczestnictwa
obywateliwdebatachpublicznych,wtoku„idealnychsytuacjikomunikacyjnych”,an-
gażującychwszystkichuczestnikówżyciaspołecznegoipolitycznego(Benton,Craib,
2003,s.135).Ostrzegajednak,żejęzykjestrównież„mediumdominacjiiwładzyspo-
łecznej;służylegitymizacjirelacjizorganizowanegoprzymusu”(Kemmis,2010,s.54).
Filozofpodkreślaponadtowagęracjonalnościkomunikacyjnejwuwalnianiusto-
sunkówspołecznychodwszelkichformdominacjiiprzemocy,kreśliutopijnyobraz
społeczeństwagwarantującegoswoimobywatelomjednocześnieosobistąautonomię
iszerokopojętespołeczneporozumienie(Męczkowska,2006,s.153).TakwięcHa-
bermaswiążedziałaniekomunikacyjnezautonomią,powstawanieosobowościrze-
czywiścieimoralniezaangażowanychobywateli(Koczanowicz,2005,s.35)łączy
zdemokratycznymkształtemżyciaspołecznego.Jegoetykadyskursywnapostuluje
wypracowanieprzezjednostkę„takichmechanizmówkognitywnych,któremogą
pozwolić(…)samodzielniekonstruowaćzasadydziałań”(Koczanowicz,2005,s.37).
Filozofproponuje,„bydziałającypodmiotuczyniłpodstawąswychczynówważność
norm,anieichspołecznefunkcjonowanie”(Habermas,za:Koczanowicz,2005,s.36),
abystałsięprawodawcąswojegodziałania,nieprzyjmującoczywistościnormspołecz-
nychidomagającsięichuzasadnienia,testowaniaidokonywaniaichselekcji.Tenpo-
ziomautonomiipodmiotuniemieckifilozof-nawiązującdoteoriiLawrence’aKohl-
berga-nazywapostkonwencjonalnym(Habermas,za:Koczanowicz,2005,s.36).
MyślHabermasaznalazłaodzwierciedleniewdyskursiepedagogicznymkońcaXX
wiekuistałasięinspiracjąpowstaniaznaczącychnurtówpedagogicznychdemaskują-
cychpolitycznykontekstprocesówedukacyjnychorazrolęedukacjiwograniczaniu
społecznejipolitycznejemancypacjijednostekigrup,atakżeosobowej,społecznej
ipolitycznejautonomii.
