Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
RozdziałI.Językjakosystemznaków
prawo
relatywizmu
językowego
Zgodniezewspomnianąhipoteząjęzykfunkcjonującywobrębieokreślonej
grupywpływabezpośrednionasposóbujmowaniarzeczywistościprzez
członkówtejgrupy,determinujączgórysposobyobserwacjiorazinterpreta-
cji.nJęzyk-pisałEdwardSapir-toprzewodnikpo«rzeczywistościspołecz-
nej».[…]Złudnejestprzekonanie,żeludzieprzystosowująsiędo
rzeczywistościzasadniczobezużyciajęzyka,któryjesttylkoprzypadkowym
iubocznymśrodkiemrozwiązywaniaszczegółowychproblemówkomuniko-
waniasięimyślenia.Sprawaprzedstawiasięnawettak,że«światrealny»jest
wznacznymstopniubudowanynieświadomienapodstawienawykówjęzyko-
wychgrupy.Niematakichdwóchjęzyków,którebyłybynatylepodobne,aby
możnabyłosądzić,żewyrażajątakąsamąrzeczywistośćspołeczną.Światy,
wktórychżyjąróżnespołeczeństwa,toświatyodrębne,aniepoprostuten
samświat,któremuprzylepionoróżneetykietki”4.
Jakrozumiećprzytoczonąwyżejwypowiedź?HipotezaSapira-Whorfagłosi,że
język,będącyistotnymelementemrzeczywistości,wktórejdorastamy,język,
którymmyślimyodwczesnegodzieciństwa,wpływabezpośrednionasposób
widzeniaotaczającegonasświata5.Tymsamymosoby,któredorastaływśrodo-
wiskachposługującychsięróżnymijęzykami,niepostrzegająświatawtensam
sposób6.PrzeciętnymieszkaniecPolskiposługujesięzazwyczajjednymsłowem
naopisaniebarwyśniegu-nbiała”
,Eskimosinatomiastposiadająkilkanaście
określeń,którymiopisująkolorśniegu.Cowięcej,okazujesię,żenawettak
prostakategoria,jakrodzajgramatycznymożewpłynąćnapostrzeganierze-
czywistości.LeraBoroditskyzWydziałuPsychologiiUniwersytetuStanforda
opisałaeksperyment,wktórymwzięłyudziałosobyposługującesięnacodzień
językiemhiszpańskimiosoby,którychjęzykiemojczystymjestniemiecki.Zo-
stałypoproszoneopodanieprzymiotników,którekojarzyłysięimzwskaza-
nymirzeczownikami.Pousłyszeniusłowanmost”
,którewjęzykuhiszpańskim
jestrodzajumęskiego,większośćHiszpanówpodawałaprzymiotnikitakie,jak:
4Cyt.za:A.Schaff,Językapoznanie,Warszawa1964,s.94-95.
5Bodajżenajbardziejznanyeksperyment,ukazującywpływjęzykanapostrzeganierzeczy-
wistościimyślenie,zostałprzeprowadzonyw1954r.przezRogeraBrownaiEricaLenneberga.
Uczestnikomwspomnianegoeksperymentupokazywanotrzykolorowekarteczki,proszącjed-
nocześnie,bywskazalidwanajbardziejzbliżonedosiebiekolory.Wynikieksperymentudowio-
dły,żeistniejebezpośredniakorelacjamiędzydokonywanymiwyboramiajęzykami,którymi
posługiwalisięuczestnicyeksperymentu,ściślejmówiąc,nazwamibarwwokreślonychjęzykach.
NaprzykładJapończycywskazywalinapodobieństwobarwyniebieskiejizielonej,jakożejapoń-
skiesłowoaoioznaczazarazemjedną,jakidrugąbarwę.
6Whorftwierdziłwprost,żenczłowiekmyśliwjakimśjęzyku-angielskim,sanskrycie,chiń-
skim.Akażdyjęzyktorozległysystemstruktur,różnyodinnych,wktórymzostałykulturowo
ustaloneiuporządkowaneformyikategorie,zapomocąktórychodbywasięnietylkoporozu-
miewanie,lecztakżeanalizowanieprzyrody,zauważanielubpojmowanieróżnychtypówzwiąz-
kówizjawisk,kierowanierozumowaniemiwznoszeniegmachuświadomościosobniczej”
,cyt.za:
A.Schaff,Język…,s.107-108.Zob.równieżL.Boroditsky,LinguisticRelativity[w:]Encyclopedia
ofCognitiveScience,ed.L.Nadel,vol.2,London2003,s.917-921.
