Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
CZĘŚĆI
namiperspektywa.[…].Nieznani,uciążliwi,niepożądani,byliśmytakżerozbrojenidu-
chowo”5.
TymonTerleckipostrzegałemigracjęjakoduchowąwspólnotęludzizjednoczoną
wwalceoprzywróceniewświecieładumoralnego,jako„duchowąnadprezentację”na-
rodu,któraprzejmujeodpowiedzialnośćzaPolskęprzedopiniąświatową.Warunkiem
spełnieniatejmisjijestkierowaniesięwysokimistandardamimoralnymi.Takiepoj-
mowaniestatusuemigrantadyktowałotroskęosłowo,patetycznystyl,wysoki,często
mentorskiton,sięgnięciedotradycjiromantyzmu.
NiechodziłooutożsamieniesięzWielkąEmigracjąXIXwieku,aleopodobieństwo
postawyideowej,duchapatriotyzmu,pamięcionarodowejsprawieiwolęjejsłużenia.
PrzywoływałTerleckisłowaJoachimaLelewelaotułactwiejakonieszczęściu,ciężkim
doświadczeniu,którejednakczłowiekapodnosi,wzmacniajegosiły,czynidzielnym.
Itakichludzichciałwidziećwemigrantach:silnychduchem,zdecydowanychwswym
trwaniu,podnoszącychswojekulturalneizawodowewaloryzmyśląotym,żeprzeniosą
jekiedyśdokrajuiwzbogacąnimijegożycie.Emigracjapolitycznabowiemniemoże
przeobrazićsięwemigracjęzarobkową,musibronićsięiutrzymywaćwartościideowe,
być„emigracjąsłużby,emigracjąwalkionaprawdęlepszyinaprawdępolskiporządek
wOjczyźnie,spojonąsolidarnościąwyznawców”6.
ZniezadowoleniemprzyjmowałTerleckitych,uktórychdecyzjęmoralnązastąpił
„zbiegokoliczności”,strach,wygoda,biernepoddaniesiębiegowiżycia.Krytycznie
patrzyłnaniskienakładyksiążekpolskich,stan(ibrak)szkółpolskich;„rozbalowanie
[…]wyboramiMissEmigracji”7,pustąobrzędowość,używanie„wygasłychtytułów”,
roszczenia,którychniktniezamierzahonorować.
Okazałosię,że„byćPolakiem[…]znaczybyćwśrodkugigantycznegokataklizmu,
wsamymsercuchłonącychwirów”8.Zajednąznajpoważniejszychrzeczy,któresię
stały,najgroźniejszychzpunktuwidzeniaprzyszłościPolskiuznałTerleckiwypchnięcie
jejzewspólnotykulturyeuropejskiej.Właśnie:wypchnięcie.Polskę–jegozdaniem
–nietylezdradzilisprzymierzeńcyczy„sprzymierzeńcysprzymierzeńców”,ilekultura
zachodnia.Wyrażałuczuciewielkiejgoryczy,żeżadenpisarzbrytyjskiniepodniósłgło-
suwobliczuwielkiejpolskiejtragedii.Zanajważniejszynakazchwiliuznałzachowa-
niejednościemigracji,cobyłopodstawowymwarunkiemprzetrwaniaorazpozostania
wkręgukulturyeuropejskiej,nawetjejsamejnaprzekór.
WprzeprowadzeniuparalelimiędzywspółczesnąaWielkąEmigracjąprzesuwałte-
razakcentykuwydobywaniuelementów,którejełączą:wątkiideowe,jakiepowinny
byćpodjęteikontynuowanewzmienionychwarunkach.Zwracałteżuwagęnakorzyst-
niejszepołożeniepowojennejemigracji:uwierzytelnieniejejwcałymcywilizowanym
świecie,dokonaniazbrojne,honoroweobywatelstwonaobcejziemi,własnąpaństwo-
wość,atakżeobecnośćwwielukrajachrodakówzestarejemigracji,którzywniejed-
nymprzychodzązpomocąkolejnejfalipolskichwygnańców.
5TymonTerlecki,O„Wiadomościach”bezprzymiotnikowych[w:]XXX-lecie„Wiadomości”,Londyn
1957,s.48–49.
6Kiedypisało„naprawdępolskimporządkuwOjczyźnie”,Terleckiniemiałnamyśliodrzuceniaza-
prowadzanychwniejreformspołecznych,doktórychniemogłodojśćprzedrokiem1939wskutek–jak
pisał–egoizmuposiadaczymajątków.Uznawałpodziałziemiwśródchłopów,władanieprzezrobotników
warsztatamipracy,otwarciedostępumłodzieżywiejskiejdoszkół,upowszechnieniekultury.Por.Tymon
Terlecki,Emigracjanaszegoczasu,s.133–134.
7Tamże,s.84i85.
8Tamże,s.29.
