Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Emigracjanaszegoczasu.OTymonieTerleckim
27
SzczególniechętnieiczęstoprzywoływałtradycjęWielkiejEmigracji,byodwołać
siędojejduchowejwielkości,wskazaćnawzorypostępowania,zapobiegaćdemorali-
zacjiwspółczesnychemigrantów,uleganiuprzeznichcodziennej,pomniejszającejich
trywialności,ewoluowaniuodnarodunawygnaniupodczaswojny,przezemigracjępo-
litycznąpojejukończeniu,doemigracjizarobkowej.Podobnetreści,wpoetyckiejmod-
litwieujmowaławtymczasieZofiaBohdanowiczowa:
Zbędninaobcejziemi,nawłasnejścigani,
Chodzącycałymświatem–odgranicdogranic,
DonKichociwpatrzeniwtajemnemiraże.
[…]
Panie,którynadnamiczyniszcudwidoczny
Iwpieśniwielkanocnejprzywracasznamdomy
Ikrzepisznastymcudem–gromadkęzwątpiałą–
Zedrzyjznasnajstraszliwsząnasząwinę–małość9!
Spełnionymwzorcempolskiegoemigrantapolitycznego,dumąnarodupolskiego
byłożycie,działalnośćitwórczośćAdamaMickiewicza.Przestałbyćjedyniesymbolem,
stawałsię„wnaszychoczachżywymwśródżywych”.Terleckiuważałgozawielkie-
gopatronawspółczesnejemigracji.Opracowałwybórjegotekstówpublicystycznych10.
PoczesnemiejscezajęływnimKsięginarodupolskiegoipielgrzymstwapolskiego.Dla
Terleckiegobyłyone„najdziwniejszymtworem,któryjestdziełemsztukiiprzedsię-
wzięciemnawskrośużytkowym,któryjestjednocześniewizjonerstwemipropagandą
polityczną,wktórymporazpierwszyzniesieniuulegagranicamiędzytwórczościąli-
terackąadziałaniembezpośrednim,kształtowaniemżyciaotaczającego”11.Uznał,że
Księgi…zewzględunagłówneelementytreściodnoszącesiędoówczesnejsytuacji
politycznejwEuropie,dająsięściśleprzymierzyćdożyciapowojennejpolskiejemigra-
cji.„Wstydpowiedzieć–pisał–żemyniezdobyliśmysięnato,bydaćjedoplecaka
każdemużołnierzowi”12.
OdMickiewiczaprzejmowałTerleckizadania,jakiestająprzedkrajem.Wyznaczał
murolębierną,zpostulatem„zachowaniainatężeniaduchanarodowegoiwyczekiwa-
nianapomyślnyobrótkoniunktury”13.WMickiewiczuwidziałprekursoraideiintegracji
Europy,zjednoczeniasięjejwolnychnarodów.
NietylkoTerleckiprzywoływałMickiewiczowskieKsięgi…Byłyonepierwszym
tomemwydanym–jeszczewRzymie–przezInstytutLiterackipodkierunkiemJerzego
Giedroycia.WstępdonichGustawaHerlinga-Grudzińskiego14byłideowym,politycz-
nymimoralnymprogramememigracji.KsaweryPruszyńskiwprowadziłjedoopowia-
daniaPodrzuconaksiążka.
TerleckiodMickiewiczaizManifestuTowarzystwaDemokratycznegoPolskiego
przejmowałpodziałzadańmiędzyemigracjęikraj,którypowinientrwać,zabiegać
ozachowaniesił,energii,dóbrwspólnych,powstrzymaćsięodsamobójczegooporu
9ZofiaBohdanowiczowa,Wielkanoc,„Wiadomości”1948,nr13–14.
10AdamMickiewicz,SłowadoemigracjiisłowadoEuropy.Wybórpublicystyki,opracowałTymon
Terlecki,Londyn1948.
11Tamże,s.VII.
12Tamże,s.IX–X.
13Tamże,s.XV
.
14Zob.GustawHerling-Grudziński,„KsięgiNaroduiPielgrzymstwaPolskiego”nanowejemigracji
[w:]Wyjściazmilczenia.Szkice,Warszawa1998.
