Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16Gromada:pareczniki—Chilopoda
7
5
6
4
1
3
2
Ryc.18.
Schematukładukrążeniapa-
recznika.
1—naczyniedorsalne,2—serce,3—
naczyniesupraneuralne,4—naczynie
wentralne,5—wentralnenaczynie
głowowe,6—łukszczękonóżowy,7—
aortagłowowa(Wirkner&Pass,2001,
zazgodąMuzeumiInstytutuZoologii
PAN)
jegoprzewódmaujścienaszczyciepazura.Gruczoł
szeregrozgałęziającychsięnaczyńperyferyjnych
oplecionyjestsiateczkąmięśni,którychskurczpo-
otwartychdojamyciała,ztymżearteriisercowych
wodujewstrzyknięciebiałkowejwydzielinyokwaś-
brakjestuCraterostigmomorphaiGeophilomorpha,
nymodczyniedouszkodzonejostrympazurem
auLithobiomorphasąobecnetylkowXIiXIIseg-
tkankiofiary.
mencie.Wsercuwkażdymsegmencietułowiowym
Wgruczołygłowowenajobficiejwyposażonesą
znajdujesięparaprzedsionków,którychścianki
parecznikizrzęduScutigeromorpha.Opróczśrod-
wchodząwgłąbświatłaserca,formujączastawki,
kowychibocznychpęcherzykowatychgruczołów
którenajsłabiejsąrozbudowaneuLithobiomorpha.
policzkowych,którewypełniająprzedniączęśćgłowy,
UScutigeromorphaściankisercasąznaczniegrub-
posiadajągruczoływkażdymzprzydatkówgębo-
szeisilniejumięśnione.Przydatkigłowowezaopa-
wych.Wydzielinagruczołówgłowowychuchodzi
trywanesąwhemolimfęprzezodgałęzienianaczyń
nietylkobezpośredniodootworugębowegolubgar-
centralnych.Oilejednakodgałęzieniadoczułków
dzieli.Ujściatychgruczołówznajdująsięnaróżnych
iżuwaczekodchodząodgłowowejczęściaorty,
segmentachprzydatkówgębowych:gruczołyIpary
toobieparyszczękzaopatrywanesąwhemolimfę
szczękotwierająsiędoichczęścibazalnej,gruczołyII
przezodgałęzieniagłowowegonaczyniawentralne-
paryszczękpowyżejbiodraipodnim,innemająswo-
go.Naczyniesupraneuralnezaopatrujewhemolimfę
jeujściapowyżejbioderszczękonóży,anawetIpary
odnóżaorazregionanalnyigenitalnypoprzezbocz-
odnóżykrocznych.Pozaniewątpliwymifunkcjami
neodgałęzienia.
pokarmowymitychgruczołów,wydzielinaniektó-
Sprawnośćdrapieżnikawiążesięzwydolnością
rychznichmatakżefunkcjeodstraszające,higienicz-
jegoukładukrążenia.Podczas,gdytempobiciaserca
nelubwspomagająceukładwydalniczy.Pareczniki
uScutigeracoleoptratamożedochodzićdo200uderzeń
pozostałychrzędówmajązubożonyzestawgruczołów
naminutę(normalnie90-100),touLithobiusforficatus
głowowych(od2do5par),wkażdejgrupiezachowa-
stwierdzono83uderzenianaminutę(temp.24,6°C),
nesągruczołyżuwaczkoweiIIparyszczęk.
uScolopendramorsitans48-54(wtemp.30-37°C),
Układkrwionośny.Układkrążeniaskładasię
uGeophiluscarpophagustylkook.20uderzeńnaminutę.
zdwóchbiegnącychwzdłużcałegociałanaczyń
Uwiększościparecznikówhemolimfajestbez-
centralnych:dorsalnegoiwentralnego,wktórych
barwnalubprawiebezbarwna,wrodzajuLithobius
wyróżniasięczęśćprzedniąitylną,tj.odpowied-
możemiećczasemodcieńfioletowywskutekpig-
nio:aortęgłowowąiserceorazwentralnenaczynie
mentutkankowego.Obecnośćpigmentuoddecho-
głowoweinaczyniesupraneuralne(ryc.18).Tylne
wego(hemocyjaniny)wykazanouScutigeromorpha,
częściobunaczyńcentralnychsąkurczliweihe-
aniedawnotakżeuLithobiusforficatus.Badania
molimfajestpompowanaprzezsercedoprzodu,
ukilkuprzedstawicieliparecznikówwykazałyobec-
aprzeznaczyniewentralnedotyłu.Wpierwszym
ność4-5typówhemocytówwilościachkilkukrotnie
segmencieciałaobiearteriecentralnełącząsięna-
wyższychniżuprzedstawicieliDiplopoda,które
czyniemnazwanymłukiemszczękonóżowym.Serce
zracjiniedrapieżnegotrybużyciasąznaczniemniej
jeststymulowaneprzeznerwsercowyutworzony
narażonenauszkodzeniaciałaiinfekcje.
przezwydłużonywęzełnerwowyprzygrzbietowej
Układoddechowy.Zewzględunabudowęsyste-
częścinaczynia.Odnaczyńcentralnychodchodzi
mutchawkowegowgromadzieChilopoda,wydziela
