Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18Gromada:pareczniki—Chilopoda
grupująsię,pozatym,wokolicachgruczołówgło-
wowych,wokółcewekMalpighiego,przeplatająciało
tłuszczowewokółjelita(Scolopendromorpha)lubroz-
mieszczająsięwokółjelitaipnianerwowegotylnych
segmentówciała(Geophilomorpha).
Układrozrodczy.Uwiększościparecznikówmę-
skiukładrozrodczyskładasięzjednejparycewko-
watychjąder(ryc.21.A),tylkouScolopendromorpha
sąskróconeimożeichbyć5-13par.Nasieniowody
przebiegająosobnotylkonakrótszymlubdłuższym
odcinkukończącsięwprzedsionkugenitalnym,
gdziemająujściegruczoływspomagająceimogąbyć
formowanespermatofory.Uniektórychgatunków
jądrawytwarzajądwarodzajeplemnikóworóżnych
wielkościach,alezawierającetensamhaploidalny
Ryc.20.
Płucotchawkowe(Hilken,1997,zazgodąautora
garniturchromosomów.Jajnik(ryc.21.B)jestniepa-
iSkandinaviskEntomologiHB)
rzystącewką,któraprzechodziwkrótkirozwidlony
jajowódprowadzącydoprzedsionkagenitalnego,sta-
gazowej.Najbardziejefektywnymukłademoddecho-
nowiącegoteżujściedlagruczołówwspomagających.
wymdysponująScutigeromorpha.Pojedynczeprze-
Odprzedsionkaodchodziparazbiornikównasienia.
tchlinkipołożonenastroniegrzbietowejprowadządo
atrium,skądodchodzikilkasetkilkukrotnierozga-
łęzionych,ślepozakończonychtchawek,tworzących
strukturęonerkowatymkształcie,nazwanąpłucem
tchawkowym(ryc.20),któresąpołożonewbezpo-
A
średnimsąsiedztwieścianserca,cozapewnianajkrót-
sządrogętransportutlenu,nietylkoprzeztkanki
ciała,leczbezpośrednioprzezhemolimfę,zwłaszcza
żeuprzetarcznikówzawieraonahemocyjaninępeł-
niącąrolędonorówtlenu.
Układwydalniczy.Napograniczujelitaśrodko-
wegoitylnegomająujściecewkiMalpighiego,speł-
niająceuparecznikówgłównefunkcjewydalnicze
B
♀
1
2
5
3
4
(ryc.17).Koncentrująoneproduktyrozpadubiałka
8
7
2
6
4
5
♂
zarównowpostacikwasumoczowego,jakiamonia-
ku.Zbędneproduktyprzemianymateriigromadzą
sięrównieżwcieletłuszczowym.Lithobiomorpha
iScutigeromorphawyposażonesąponadtowgruczoły
szczękowe,czylizamkniętenefrydia,umiejscowione
wgłowie.ULithobiomorphasąich2pary:pierwsza
otwierasiępośrodkuIparyszczęk,druganabiodrze
IIparyszczęk,obokujściagruczoługłowowego.
Nefrydiaszczękoweparecznikówskładająsięzwo-
reczka,labiryntu,gdziemamiejsceaktywnasekrecja
izbiorniczkazkrótkimprzewodemwyprowadzają-
cym.Anatomicznieihistologicznieodpowiadajągru-
Ryc.21
.Schematmęskiego(A)iżeńskiego(B)układuroz-
czołomszczękowymskorupiakówigruczołomwargo-
rodczegoparecznikanaprzykładzieDicellophiluscarniolensis.
wymowadówbezskrzydłych(Apterygota).Ichfunkcja
1—jajnik,2—dorsalnygruczołwspomagający,3—
uparecznikówniejestdokońcajasna,chociażworecz-
zbiorniknasienia,4—wentralnygruczołwspomagający,
kinefrydialnetojednozistotnychmiejscgrupujących
5—przedsionekgenitalny,6—naczyniedoprowadzają-
nefrocyty,komórkiwychwytującezhemolimfystałe
ce,7—jądro,8—grzbietowenaczynieodprowadzające
cząstki,np.wprowadzonedoniejbarwniki.Nefrocyty
(Prunescu,1967,1968,zazgodąautora)
