Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18MagdalenaRomanowska
stycznekonstrukcjespołecznelubasocjacje,takteżstworzyłPlatonswojąRe-
publikę,BaconswojąAtlantydęitd.”(Hercen1961:XXI420)2.Byłatoszczera
odpowiedź,rzeczywiściemłodziHerceniOgariowideałprzyszłegospołeczeń-
stwabudowali,opierającsięnaogólnychprzesłankachfilozoficznych,podobnie
jakczyniłtoPlaton.Hercenmógłtylkododać,żestarożytnimyślicieledostarcza-
limutakżemateriałudowypracowaniawłasnegoideałuspołecznego.
Kulturailiteraturaantycznawogólewywarłydużywpływnamłodegomy-
śliciela.Wlutym1839roku,będącnazesłaniuweWłodzimierzu,Hercenwy-
raziłzamiarprzeczytaniaIliadywnowymprzekładzieGniedycza:„Chciałbym
nabrzegachzamarzniętejKlaźmy,chociażwwyobraźnipospacerowaćpod
wdzięcznymniebemachajskim”(Hercen1961:XXII12).Niebawemwliście
doMikołajaKetcherapodzieliłsięswoimipierwszymiwrażeniamizlektury:
„[…]Prawdziwysynprzyrody,tuczłowiekjawisięwnaturalnejnagości.Wy-
obraźsobie,żeprzeżyłem26latiporazpierwszyczytamIliadę”(Hercen1961:
XXII17).Takżefilozofiagreckaitacymyślicielejaksofiści,Sokrates,Arysto-
teles,wywarliwpływnaHercena:„[…]toszeregtakichwysokichiartystycznie
doskonałychpostaci–pisał–przedktórymiczłowieknadługozatrzymujesię
porażonyświatłem”.
W1840rokumyślicielwróciłdoMoskwy,następnieprzeniósłsiędoPeters-
burga,gdziezazbytśmiałąopinięodziałaniachpolicjizłożononaniegodonos.
Ponowniezostałaresztowanyizesłany,tymrazemdoNowogrodu.Wróciwszy
ztegozesłaniaw1842roku,zamieszkałwMoskwie.Czynnieuczestnicząc
wdyskusjachfilozoficznych,nawiązałwspółpracęzczasopismem„Otieche-
stwiennyjeZapiski”,występowałzkrytykąsłowianofilów;skupiałwokółsiebie
ludzi,stającsięcentralnąpostacią„kółka”(analogicznegodoKółkaStankiewi-
cza).Ideowo-filozoficzneżycieMoskwytegookresuzostałoopisanewewspa-
niałychpamiętnikachRzeczyminioneirozmyślania3.
Wlatach1834–1840HercenstudiowałfilozofięHegla.Początkowobyłjed-
nymznajgorętszychinajbardziejoddanychjegozwolennikówwRosji.Wswo-
jejpierwszejważnejpracyfilozoficznejzatytułowanejDyletantyzmwnauce
(pisanejwlatach1842–1843)oparłsięnaideachHeglawinterpretacjipoznania
naukowegoijegoroliwżyciuczłowieka.Ogromnywpływnakształtowaniesię
jegoświatopogląduwtymokresiemiałytragicznewydarzeniazżyciaosobiste-
go–śmierćtrojgadzieci(Mariejew,Mariejewa2003).
W1847rokumyślicielwyjechałzagranicę,naemigracjipozostałdokoń-
cażycia.Wydawałantyrządoweczasopisma,ostrokrytykowałrosyjskiesamo-
dzierżawieipaństwopańszczyźniane,głosiłideerewolucyjne.Stałsięjednym
2
Tuidalejfragmentytekstówrosyjskichwtłumaczeniuautorki.Wopisiebibliograficz-
nymdziełHercenaliczbarzymskaodnosisiędotomu,arabskadonumerustrony.
3
Dziełopowstawałoprzezkilkalat,HercenzacząłjepisaćnaemigracjiwLondynie
w1852r.Pracaodbywałasięetapami:pierwszyetapodjesieni1852dowiosny1855r.;
drugi–koniec1856dokońca1858r.;ostatnietappisaniatolata1859–1868.Wcałości
dziełozostałoopublikowanew1868r.
