Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22MagdalenaRomanowska
pioneteologicznymidyskusjami,którezrodziłymartwyracjonalizm.Owocem
racjonalizmuichrześcijaństwajestdoktryna.„Stosunekdoktrynydoświata
–piszeHercen–jeststosunkiemreligijnym,czylistosunkiemzpunktuwidze-
niawiecznościchwilowym,przemijającym”(Hercen1952:II396).
Potoabybyćwpełniosobą,trzebażyćwrealnymświecie,kiedyjednak
człowiekzaczynamówićoświecie,odnosisięwrażenie,żemówioinnym
niżwpełniracjonalnyświat,o„bladymalgebraicznymcieniu,bezkropliży-
wejkrwi”(Hercen1952:II139).Myślpowinnarodzićsięzżycia,zemocji,
znamiętności,aniebyćowocem„optycznego”złudzenia.Życieodkrywasię
wswobodnymruchumyśli,jestonoczymświęcejniżmartwąideologią.Wąt-
pliwośćwtymprzypadkuniejestoznakąsłabości,leczsamymżyciemnieda-
jącymsięzamknąćwjednejdoktrynie.
Ludzie,jakstwierdzaHercen,działającwoparciuowłasnekonkretneży-
czeniairozmaite„prawdopodobieństwa”,którychdostarczahistoria,stwarzają
własnąprzyszłość,złąlubdobrą,wzależnościodtego,czydobrebądźzłesą
ichuczynki.
Dopierogdysięodbierzehistorii–piszerosyjskimyśliciel–wszelkieszlakizgórywy-
znaczone,człowiekihistoriastająsięczymśpoważnym,istotnymigodnymgłębokich
zainteresowań.Jeżeliwydarzeniasąukartowane,jeżelicałahistoriajestrozwinięciem
jakiejśzmowyprzedhistorycznejisprowadzasiętylkodojejwykonania,wyłączniedo
jejmiseenscène–bierzmytedyimydrewnianemieczeitarczeztektury.Mamyżprze-
lewaćprawdziwąkrewiprawdziwełzy,żebyodgrywaćprowidencjalistycznąszaradę?
(Hercen1952:IV288).
Terminu„idealizm”Hercenużywaniezupełniewtymznaczeniu,wjakim
pojawiasięonwewspółczesnejfilozofii.Dlaniegoidealizmoznaczanietyle
prymarnośćpierwiastkaidealnego,duchowegonadmaterialnym,ilepewnespe-
kulatywne,jednostronnepodejściedorzeczywistości.Takimjednostronnym
poglądemnaświatjestdlaniegorównieżwspółczesnymumaterializm,który
możesięprzerodzićwmartwądoktrynę.Wprzeciwieństwiedoidealizmunegu-
jącegowpojęciachabstrakcyjnychkonkretnośćtego,corzeczywiste,materia-
lizmnegujeto,coogólne,widzącjedyneźródłopoznaniawwiedzyempirycz-
nej,uznającprawdętylkowtym,cowidzialneinamacalne.
SamHercendążydodialektycznegoprzezwyciężeniajednostronnościwcześ-
niejszychidealistycznychimaterialistycznychsystemów,swójświatopogląd
określamianemrealizmu,któregoźródławidziałwstarogreckiejfilozofii,opar-
tejna„bezwarunkowymuznaniurzeczywistościtegoświata,przyrodyiżycia”
(Hercen1961:I142).Dziedzictwomyśliantycznejrozpatrujeonwkontekście
utwierdzeniasięczłowieka,wkontekściejegoautonomii,wolności,integral-
nejcałościowości;przejawianajwiększezainteresowaniestarożytnościąspośród
wszystkichrosyjskichmyślicieli.Zamierzałnapisaćopracowaniepoświęcone
historiigreckiejfilozofii,awśródantycznychmyślicieliodkryłtakich,których
ideestałysiępodwalinąjegomyśli.
