Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AntyczneźródłaświatopogląduAleksandraHercena
19
znajbardziejznanychwEuropierosyjskichmyślicieli,lideróweuropejskiego
ruchurewolucyjnego.
Możnapokusićsięostwierdzenie,żenietylkouHegla,lecztakżewstaro-
żytnościHercenszukałfundamentudlawłasnychhistoriozoficznychpoglądów
dotyczącychprzyszłościRosjiicałejludzkości.InteresowałygopostacieAlek-
sandraMacedońskiego,JuliuszaCezara,rzymskichreformatorówGrakchów,
GajuszaMariuszaitd.Tezainteresowaniapozostawaływnurcieeuropejskiego
powrotudostarożytności.Porewolucjifrancuskiejwmyślieuropejskiejwróciło
ponownezainteresowanieantykiem,zpowodutreścipolitycznychiobywatel-
skich.Sądzono,żepolitycznyustrójAteniRzymuwyrażałcnotyobywatelskie
irealizowałideałyrepublikańskie.Wdobierewolucjiliteratura,teatr,anawet
sztukaużytkowabyłypodwyraźnymwpływemantyku.AndrédeChénierpi-
sze:„Żebywyrazićnasząideę,pożyczymyodstarożytnychkolory,zapalimy
naszepochodnieodichpolitycznegoogniaistworzymyprzenikniętenowymi
myślamiantycznewiersze”(Jewlampijew2002).
W1850rokuHercenzamieszkałwNicei,gdziezbliżyłsiędodziałaczywło-
skiegoruchuwyzwoleńczego.DwalatapóźniejprzeprowadziłsiędoLondynu,
gdziemieszkałażdośmierci.TustworzyłWolnąDrukarnięRosyjskąizaanga-
żowałsięwdziałalnośćwydawniczą.W1855rokuukazałsięalmanach„Gwiaz-
daPolarna”,aod1857rokuzaczęławychodzićgazeta„Kołokoł”,którejwspół-
wydawcąbyłOgariow.
Wartowspomnieć,żejednymzważniejszychtematówpublikacjiHercena
byławalkaPolskioniepodległość.Dziękipoparciuniepodległościowychdążeń
PolakówHercenzdobyłwielkieuznaniewśrodowiskachpolskiejdemokracji,
jakiegowcześniej(ipóźniej)nieuzyskałżadenrosyjskipublicysta.Myśliciel
postrzegałpolskichdemokratówjakosprzymierzeńcówwewspólnejwalce.Gdy
wstyczniu1863rokuwybuchłopowstaniestyczniowe,Hercenpisałobohater-
stwienarodupolskiego,anałamach„Kołokoła”niejednokrotniezwracałsię
zapelemdorosyjskichoficerów,abyniepodnosilibroniprzeciwPolakom.
„Całyokresemigracjipoświęciłpracydziennikarskiej–czytamyuWasili-
jaZieńkowskiego.–Hercenwydawałgazetywolnejmyślirosyjskiej.Byłbli-
skozwiązanyzewszystkimiwybitnymidziałaczamipolitycznymitegookresu.
Znajdowałsięwsamymcentrumeuropejskiegoruchurewolucyjnego”(Zień-
kowski2001).Porewolucji1848roku,kiedyMikołajInakazałwszystkimoby-
watelomImperiumRosyjskiegopowrótdokraju,AleksanderIwanowicznie
wrócił–pozostałnaemigracji.
PoglądyfilozoficzneHercena,oczymjużbyłamowa,ukształtowałysiępod
wpływemsocjalizmuSaint-Simona,filozofiiSchellinga,Hegla,apotemLudwi-
gaFeuerbachaiPierre’aJosephaProudhona.MikołajŁosskiuważa,żeHercen
nieinteresowałsięteoretycznąstronąfilozofii:„Filozofiainteresowałagona
tyle,nailemożnabyłojązastosowaćwpraktyce,wwalceowolnośćigodność
osoby,ozrealizowaniesprawiedliwościspołecznej”(Łosski2000:62).Zdaniem
WasilijaZieńkowskiego:
