Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.2.Strukturalnymodelmotoryczności
człowieka
Problemmotorycznościludzkiejjestniezwyklezłożony,ponieważodnosisiędożywego,
aktywnegoczłowieka,działającegowróżnychwarunkachisytuacjachśrodowiska.
Namotorycznośćnależyzatemspojrzećwsposóbuwzględniającywielośćiodmienność
aspektów.Niezbędnejesttakżeprzyjęcieokreślonychzałożeń.Wdalszychrozważaniach
nawiązanowznacznymstopniudowcześniejszychpracwłasnych(Raczek1986,1987,
1989,1990,1991,1993).
Upodstawniżejprezentowanejkoncepcjistrukturyzacjimotorycznościczłowieka
sąnastępującezałożenia:
•Motorycznośćnależypojmowaćjakocałościowy,spójnyobszaruwarunkowań
iprzejawóworazzachowańipotrzebruchowychczłowieka.Tworzyonazatem
fundamentalnąpłaszczyznęaktywnościczłowiekawobiektywnejrzeczywistościżyciowej.
•Obiektywnepoznanieizrozumieniemotorycznościwymagauwzględnienia,obok
biologicznych,takżenieprzyrodniczychelementówiprocesów,jejpodstawysąbowiem
zawszenaturybiopsychospołecznej.Tworząonejedność,wynikającązwewnętrznejlogiki
istniejącegowrzeczywistościsystemu.Motorycznośćkształtujesięzgodnie
zbiologicznymifazamifilogenezyiontogenezy,jakrównieżwmyślprawrozwoju
społecznego.Dlategonależyjąująćjakorezultatbiologicznychfunkcjiruchowych
izdeterminowanychspołecznieczynnościczłowieka.
•Przedmiotembadańistudiównadmotorycznościąjestczynnośćruchowaczłowiekajako
obiektywnarzeczywistośćiformażycia.Wczynnościachruchowychuzewnętrzniająsię
nietylkobiologicznewłaściwościorganizmuczłowieka,alecałaróżnorodnośćjego
osobowości.Ruchjesttakżegłównymczynnikiemrozwojuidoskonaleniaczłowieka,
podstawowymśrodkiemkształceniaiwychowania,zaśmożliwościruchowesąznaczącym
uwarunkowaniemtegoprocesu.
Przyjętezałożeniastanowiągłównąwytycznąwyznaczającąkierunekpoznaniaoraz
zakresaspektówizjawiskmotorycznościludzkiej,jakteżpodstawęokreśleniaich
teoretycznejwykładni.Wskazująonenakoniecznośćbadaniaiwyjaśnieniamotoryczności
wjejzewnętrzniedostrzegalnychprzejawach,jakteżleżącychuichpodstaw
mechanizmówiprocesówwewnątrzorganizmu,warunkującychefektczynności
ruchowych.
Wrozpatrywaniuludzkiejmotorycznościoddzielamywięcaspektokreślającystosunki
czasowo-przestrzenneprzemieszczanegociałalubjegoczęści(aspektzewnętrzny)
odcałokształtuwewnętrznychfunkcjiruchowychorganizmuorazregulacjipsychicznych
człowieka(aspektwewnętrzny).Rozróżniamywtensposóbmechanizmysterowania
iregulacjiorazogółprocesówfunkcjonalnychodichwielorakouformowanegoproduktu
–działaniaruchowego.Namodelstrukturalnymotorycznościczłowiekaskładająsiędwa
aspekty(ryc.3):
■potencjalny,czyliwewnętrzneuwarunkowania,utajonemożliwościruchowe,
■efektywny,czylizewnętrzneprzejawy,realnewłaściwościczynnościruchowej.
Wewnętrzneuwarunkowaniaczynnościruchowychokreślająstrukturyorazprocesualne
właściwościzwiązanezmechanizmamikontroli(generowania,sterowaniairegulacji),
charakteremczynnościfizjologicznychposzczególnychukładóworganizmuczłowieka,jak
teżjegofunkcjipsychicznych.Tepodstawowestrukturyifunkcjewyznaczajązasięg
zachowańruchowychorazpoziomosiągnięćmotorycznych.Indywidualneróżnice
sprawnościwtymzakresieokreślasięiwyjaśniazapomocąodpowiednichkonstruktów
–znamionmotorycznych.Najpowszechniejwyodrębniasiętuznamionaocharakterze
ogólnym,tj.zdolnościmotoryczne,orazznamionabardzospecyficzne,czyliumiejętności
motoryczne.Stanowiąoneopotencjalnych,utajonychmożliwościachmotorycznego
zachowaniasięczłowieka(Čelikovskyiin.1990;Mekota,Novosad2005;Meinel,Schnabel
1998;Raczek1993;Raczekiin.2003;Roth,Willimczik1999).
Wostatnichlatachpojawiłysiętakżeinnekoncepcje,rozszerzającesposóbujmowania
