Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rewolucji.Turanorozchwytywanożydowskiegazety,tukręciłysiępoulicach
gromadyLitwaków.[...]
Trudnosobiewyobrazić,żecałetopulsująceipełneblaskużyciezgasło,żeten
olbrzymizbiórludzkichniezwykłościzostałstartyzpowierzchniziemi”(I.B.
Singer1993:21-26).
Odgettahistorycznegodogettanazistowskiego
OdgettahistorycznegodogettanazistowskiegoUlicaŻydowskawstarej
WarszawiejestprzykładempowszechnegowśredniowiecznejEuropie
powstawaniaskupiskżydowskichwwydzielonychczęściachmiasta.Splatałysię
tutajdwietendencje:zewnętrznyprzymusidobrowolnywybór.Doktryna
segregacji(zakazwspólnegozamieszkiwaniachrześcijaniŻydów,doktryna
taprzybrałaostatecznykształtposoborzelaterańskimIIIw1179r.)ewoluowała
wkierunkudoktrynyizolacji(specjalneoznakowanieŻydówiskupianieich
wodrębnychdzielnicach).Gwałtownafalaprześladowańwczasiewypraw
krzyżowych,próbaocaleniaodrębnościreligijnejikulturowej,postawa
wewnętrznejsolidarnościprześladowanychiponiżanych,praktycznewzględy
samoobronyorazponawiającesięnaciskizewnętrzne–towszystkoskłaniało
samychŻydówdoosiedlaniasięrazemwwydzielonychmiejscach.Skupiająsię
zatemwosobnejczęścimiastaiczyniązniejobszarswojejaktywności
społecznej,obyczajowejireligijnej.Nietylkomieszkańcy,aleprzedewszystkim
charakterystyczneobiekty–synagoga,mykwa,cmentarz–nadajątemumiejscu
żydowskątożsamośćiwprowadzająporządeksakralnywukładprzestrzeni
miejskiej.
Istniejezasadniczaróżnicamiędzytakrozumianymmiejscemzamieszkania
Żydówapóźniejszymgettem.Popierwsze,życiewgrupieniejesttylkowynikiem
narzuconejkonieczności,lecztakżewolnymwyborem.Podrugie,jesttoobszar,
naktórymniedokonałasięjeszczeostatecznasegregacjaiizolacja,obszarwciąż
jeszczetrwającejwymianyispotkania.Na„ulicyżydowskiej”mieszkająbowiem
równieżchrześcijanie,aŻydziniejednokrotniepozostająpozajejobrębem.
PierwszedzielniceotoczonemuramiiprzeznaczonedlaŻydówpowstały
wXVw.Pamiętajmyjednak,żeichzamknięcieniebyłoostateczne.Istniał
przymusmieszkaniawgetcieipowrotunanocdogetta.Niemniejgranicę–choć
obwarowanąmuremistrzeżoną–możnabyłoprzekraczać.
Nazwy„getto”użytoporazpierwszyw1516r.wWenecji.Ilgetolubghetto
oznaczawdialekcieweneckimhutę,odlewnię.„WGhettoVecchioiGhetto
Nuovo–piszeRichardSennett–zdalaodreprezentacyjnegocentrum,niegdyś
mieściłysięhuty[...].GhettoNuovobyłoromboidalnymskrawkiemziemi,
zewszystkichstronotoczonymwodą.Wzdłużbrzegówtejwyspyciągnęłasię
ścianadomów,pośrodkuzostaławolnaprzestrzeń.Tylkodwamostyłączyły
