Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Kallas,HistoriaustrojuPolski,Warszawa2005
ISBN83-01-14501-3,©byWNPWN2005
przypadłŚląsk.WładysławIHermanpozostawiłsobieMazowsze,anadtowładał
Małopolską.Płockbyłwówczasośrodkiemstołecznympaństwa.Książęniezde-
cydowałsięnaustanowienieksięciazwierzchniegoprzedśmiercią(4VI1102).
Wnastępstwietegoutrzymałysię(po1102)dwaniezależneksięstwarządzone
przezZbigniewaiBolesławaIII.Wieloletniewalkibratobójczetrwałydośmierci
przywrócenie
Zbigniewa.WówczasBolesławIII,zwanyKrzywoustym,przywróciłw1112r.
jednościpaństwa
jednośćpaństwa.Wwynikukolejnychkampaniizdołałodzyskaćzwierzchnictwo
nadcałymPomorzem,alezachodniaczęśćtejdzielnicyzachowałaodrębność,
dziękiutrzymaniusięprzywładzymiejscowejdynastii.Jednakżenazjeździe
wMerseburguw1135r.BolesławIIIzmuszonybyłzłożyćcesarzowiniemiec-
kiemuhołdlennyzPomorzawrazzzobowiązaniemdopłaceniatrybutuztego
terytoriumiRugii.Książępolskiuznałzwierzchnictwocesarzaniemieckiego
istałsięjegowasalem.Wchwilijegośmierci(28X1138)Polskabyłarozległym
terytorialniepaństwem.
podzielność
Wmonarchiipiastowskiejstosowanopodzielnośćpaństwaprzezpanującego
państwa
narzeczswychsynów.Wzwiązkuztymukształtowałasięinstytucjapryncypa-
tu.Szerokizakresuprawnieńprincepsa(księciazwierzchniego)miałzapewnić
utrzymaniejednościpaństwowej.WPolsce,zwłaszczaoddrugiejpołowyXIw.,
występowałstanwielowładztwacechującysięistnieniemodrębnychdzielnic,
wktórychpanowaliksiążętaztejsamejdynastii.Charakterystyczne,żepodziały
te,sprzed1138r.,niemiałytrwałegocharakteru.OsobistedoświadczeniaBo-
lesławaIIIKrzywoustegozwalkoprzywróceniejednościpaństwawpłynęłyna
kształtregulacjiustalonejw1138r.
podziały
OdXIw.kształtowałsiętrójstopniowyzasadniczypodziałterytorialnypań-
terytorialne
stwapolskiegonaprowincje,okręgigrodoweiopola.Naczeleprowincjistałna-
czelnik(namiestnik,zwierzchnik).Znanesąnastępująceprowincje:mazowiecka,
śląska,wielkopolska,krakowska,sandomierskaikalisko-łęczycka,obokktórych
wymieniasięjeszczeprowincjękujawskąipomorską.ZapanowaniaBolesławaIII
Krzywoustegonaterenachpogranicznych–nawzórniemiecki–zaczętotworzyć
marchie.Znanesąmarchie:głogowska,gdańskaizapewnelubuska.Niższąjed-
nostkązasadniczegopodziałuterytorialnegobyłyokręgigrodowe,naczelektó-
rychstalipanowiegrodowi.Ostatniowskazujesięnato,abyodróżniaćokręgi
grodoweodkasztelanii.Najniższąjednostkąpodziałuterytorialnegobyłoopole,
wobrębiektóregoznajdowałosięodkilkudokilkunastuwsi.
1.2.Rozbiciedzielnicoweidążeniaintegracyjne
wXIIIw.
Nadalniewyjaśnionepozostająważneokolicznościdojściadoskutkuaktutrady-
cyjnienazwanegotestamentemBolesławaKrzywoustego.Dokumentten,zwany
statutz1138r.
teżustawąsukcesyjną,ustalałzasadynastępstwatronupo1138r.,coskłaniado
uznaniagozastatut,któryjestaktemprawastanowionego,regulującegopodsta-
wyustrojupaństwa.Celemwystawionegodokumentu,obowiązującegood1138r.,
byłoutrzymaniejednościpaństwanależącegododynastiipiastowskiej.Realizację
seniorat
tegozamierzeniamiałazapewnićzasadasenioratu,polegającanasprawowaniu
władzyprzeznajstarszegoksięciaspośródsynówBolesławaIIIKrzywoustego.Sta-
wałsięonksięciemzwierzchnim(princepsem)ouprzywilejowanejpozycjidzięki
pryncypat
przekazaniumudzielnicypryncypackiej(senioralnej).Wiązałysięztymszerokie
22
