Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dzibąjestserce,kuobwodowiciała.Krewmiałasięwytwarzaćzpokarmówwwątrobie.
Śledzionamiałabyćnarządemczyszczącymkrewiwytwarzającymczarnążółć,która
przezkanałłączącyśledzionęzżołądkiemwlewałabysiędożołądkaiwychodziłazka-
łem.TegorodzajuujęciejestoddźwiękiempogląduGalena,żeustrójjestzbudowanypod
każdymwzględemcelowo.TątendencjąprzepojonejestdziełoGalenaOpożytkuczęści
ciałaludzkiego,którewciąguwielustuleciwywierałowpływnafilozofówiprzyrodni-
ków.Galenzajmowałsięteżmechanikąoddychania,dokonującwieludoświadczeńna
żywychzwierzętach:przecinałmięśniemiędzyżebroweorazichnerwy,wyjmowałpoje-
dynczeżebra,przecinałrdzeńkręgowynaróżnychpoziomachiobserwowałwpływtych
zabiegównaoddychanie.MimowielutrafnychspostrzeżeńGalenpopełniałomyłki,
przypuszczającnp.,żejamaopłucnejzawierapowietrze,lubtłumaczącoddychanieprze-
dostawaniemsiępowietrzajakopneumydolewejczęściserca.Czynniknazywany
npneuma”uchodziłzasiłęduchową,odgrywającądoniosłąrolęwczynnościachfizjolo-
gicznych.DoświadczenianeurofizjologicznepozwoliłyGalenowinaustalenieprawapa-
rzystościnerwów.NerwuwęchowegoGalennieuważazaosobnynerw,leczzaprzedłu-
żeniemózgu.Rozróżnienienerwówczuciowychiruchowychjestjużdobrzeujęte.
AutorytetGalenawprzyrodoznawstwiełączniezanatomiąutrzymywałsięnieprze-
rwanieażpoczasyWesaliusza,popieranynarównizautorytetemArystotelesaprzezKo-
ściół.Wielewiekówupłynęło,nimnowe,śmiałebadaniaiobserwacjezdołałypoprawić
błędne,długouważanezadogmat,wiadomościGalena.
Okresdrugihistoriianatomii,odśmierciGalena
dowystąpieniaWesaliusza(r.201–1543)
ZupadkiempaństwarzymskiegopodnaporemludówgermańskichEuropa,opanowa-
naprzezludyokulturzebardzoniskiej,nakilkawiekówpogrążasięwnieustannewalki
inieprzedstawiapoladlarozwojunauk.Jedyniewpaństwiewschodnio-rzymskimkul-
turęgreckąpielęgnujądalejuczeniotaczającydwórwschodnio-rzymskichcezarów.Nie
tworząoninicoryginalnego,pracaichpoleganazbieraniuiprzepisywaniudziełdaw-
niejszych.
KompilatoremtakimwzakresienauklekarskichbyłOribasius(IVw.n.e.).Wielka
jegoencyklopedialekarskamaidziałanatomii,opierającysięnapracachLykosa,
RuphusaiGalena.OribasiuspismamiswymiutorowałGalenowidrogędostanowiska
inieomylnejpowagi,którąautortenstałsięwwiekachśrednich.Osamodzielnychbada-
niachioprostowaniubłędówGalenamowyjednakniema.Metodękompilacyjnąposu-
watakdaleko,żepodajeonopisnp.macicyrazwedługSoranosa,położnikastarożytne-
go,drugirazwedługGalena,niezastanawiającsięnadtąsprzecznością.
Naukaarabska.WepocezanikuwEuropietwórczejpracynaukowejpieczęnadnau-
kamiprzyrodniczymiilekarskimiprzejmująArabowie.PaństwowyznawcówMahometa
wkrótcepojegośmiercizaczynarozszerzaćsiębardzoszybkoiobejmujepółnocnączęść
Afryki,zachodnieczęściAzji,awreszcieiHiszpanię.Bogatemiasta-państwakalifów
stająsięwkrótceogniskamioświaty.Działatuwielulekarzy,którzyzakładająszpitale
ibiblioteki.WIX,XiXIwiekuArabowieprzechowująiobjaśniająwiadomościanato-
micznezdobyteodGreków.Samijednaknicnowegonietworzą,gdyżwiaraichzabrania
badaniazwłok.WIXwiekuHosseinbenIshak,zwanyJohannicius,tłumaczyna
językarabskiGalena.Jakokomentatorzygreckichdziełlekarsko-przyrodniczychnaj-
większezasługipołożyli:Razes(koniecIXipoczątekXwieku)iAwicenna(980–
1037).Lekarzearabscyniewzbogaciliwprawdzieanatomiinowymiwiadomościami,
jednakżeswoimrodzajemrozpatrywaniaipełnąfantazjiteleologiąwywarliwielki
wpływnapóźniejszychuczonychEuropy.Licznenazwyarabskiemająjeszczepodzień
dzisiejszyprawoobywatelstwawsłownictwieanatomicznym.
Naukaarabskawywarławkrótcewpływnadziałalnośćnaprzódbliższych,później
dalszychkrajówEuropy.DoWłochpołudniowych,takżedoHiszpaniiiFrancji,przeni-
kająwiadomościuczonycharabskichiwkrajachtychukazująsiępierwszeprzekładyich
15
