Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
logówstwierdzałynierazbardzoszczegółowoprzebiegmorfotycznychzmianstanowią-
cychpodstawęrozwoju.Mechanikarozwojowadążydowykryciaprzyczyntychzmian
występującychstaleiwróżnymczasie.Twórcątejnauki,którawciążjeszczesięrozwi-
ja,jestWilhelmRoux(1850–1924);pracownikównatympolujestbardzowielu.
WpierwszejpołowieXXwiekuzaznaczyłsięcorazwiększywpływnaukiradziec-
kiej,którazwalczającostromendelizm,weismanizmimorganizmoparłabadaniaprzy-
rodniczenadialektycznymmaterializmie.Napolubadańanatomicznychwpływtenwy-
raziłsięwuwzględnianiuwcorazwiększejmierzezjawiskfizjologiczno-dynamicznych
kosztemwyłączniestatycznejmorfologii.
WiekXXjeszczesięniestałhistorią:przeżywamygowciążjeszcze.Staraanatomia
opisowa,naukazdawałobysiębliskazamknięcia,zaczynasięnanaszychoczachcoraz
bardziejwzbogacaćdziękiosiągnięciomnowoczesnejtechnikinaukowej.Nieograniczo-
nynarazierozwójmożliwyjestprzedewszystkimwgłąbmikrokosmosu,główniedzię-
kimikrochemii,którawpływaożywczonaanatomięmikroskopową,wzbogacającwie-
dzęmorfologicznąomyślfizjologiczno-biochemiczną.Powtórezaśmikroskopelektro-
nowyumożliwiawglądwświatstruktur,októrychbadaczedoniedawnanawetniema-
rzyli,uzbrojenitylkowstaroświeckimikroskop.
RyshistoriianatomiiwPolsce
WPolsceniebyłokorzystnychwarunkówrozwojunaukianatomii.Kiedywdrugiej
połowieXVIw.wszystkienarodyEuropyprzeszedłszyepokęOdrodzenia,apóźniejRe-
formacjiwyzwoliłysięostatecznieześredniowiecznegodogmatyzmuipodjęłysamo-
dzielnąpracę–wPolscenoweprądyuległyprzewadzekatolicyzmu,któryopanował
wszystkieszkołyzwyjątkiemGdańska.Wszkołachopanowanychprzezkatolickiedu-
chowieństwoniebyłomiejscadlanaukprzyrodniczych.Duchscholastycyzmustałna
przeszkodzieichrozwojowiażdoXVIIIwieku.
WspaniałyrozkwitanatomiinaZachodziedocierałtylkosłabymechemdowiększo-
ściziempolskich.PierwszymodgłosemnaukiWesaliuszabyłowydanew1551r.
wKrakowiedziełoanatomiczneFabricatiohominispióraWojciechaNowopol-
skiego(AlbertusNovicampianus,1508–1558),profesoraAkademiiJagiellońskiej.
Wyszłoonow8latpoukazaniusiędziełaWesaliusza.Treśćjego(podobniejakisam
tytuł)powstałakompilacyjniepodwpływemWesaliuszaiinnychwspółczesnychNowo-
polskiemuautorów.Dziełotonieskłoniłojednaknikogodopodjęciasamodzielnych
badańanatomicznych,chociażwXVIw.wPolscewykonywanojużsekcjeanatomopa-
tologiczne.Taknp.poddanosekcjizwłokikrólaBatorego,zmarłegow1586r.Wcza-
siesekcjiobecnibylidwajlekarze:MikołajBucella(zm.1599)iJakubGo-
sławski.Otowyjątekzprotokołusekcji(pisanegoprawdopodobnieprzezGosławskie-
go):nPrzybytnościBucelliymoieybalwierzewyjmowaliwnętrznościzniegoyBucel-
laimpomagał.Wszystkieviscerazdrowiutkie,wątroba,takżeżołądek,śledziona,płuca,
jednożebyłyprzysercu,zdrowe,nerkitakże,tylkolewanaciekła,bosiębyłbardzopo-
tłukł,nerkinadzwyczajjakowołowebyły,tojestgarkowateaniegładkie,awczłowie-
kunerkisąiakowskopie,czegoaniBucellaaniianiewidzieliśmywżadnymciele...”.
Jakztegoprzykładuwidzimy,Bucella,WłochprzeszczepiłdoPolskizwyczajosobi-
stegoudziałubadaczawwykonywaniusekcji.Wpływytejednakniedotarłydoanato-
mów.
Zamość.ZarównowKrakowie,jakiwzałożonejwkońcuXVIwiekuprzezJanaZa-
moyskiegoAkademiiZamojskiejnauczanieanatomiiniewyszłopozametodęśrednio-
wieczną.HetmanJanZamoyskibyłuczniemUniwersytetuPadewskiego,przodującego
przezcałewiekiwnauceanatomii,nicteżdziwnego,żezapragnął,abyijegoszkołasta-
łasięźródłemwiedzylekarskiej,zwłaszczaanatomicznej.Zabiegałonosprowadzenie
zPadwydoPolskiwybitniejszychprofesorówmedycyny,m.in.anatomaFabriciusaab
Aquapendente.ZabiegitespełzłynaniczymiAkademiaZamojskawkrótceupadła.
Pierwszymprofesoremanatomiiwrazzfizyką(tj.naukamiprzyrodniczymi)byłtam
JanUrsinus(1563–1613),którywswymdzieleDeossibustractatustres(1610)po-
22
