Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Antropogenicznezmianywlitosferze
aletakżeczerpiezniejpokarm(gleba)iróżnesurowceniezbędnedowytwarzania
narzędzipracy,budynkówibudowliorazenergii.
Najbardziejrozpowszechnionąformąingerencjiczłowiekawlitosferęjestpo-
zyskiwaniezniejróżnorodnychsurowcówisubstancjimineralnych.Procestenjest
znanyczłowiekowiodbardzodawna,ajegocharakterzmieniałsięwczasie
iwprzestrzeni.Wydobywaniesurowcówmineralnychwarunkowałopowstanie
dawnychorazrozwójiistnieniewspółczesnejcywilizacji.Górnictwozajmującesię
wydobywaniemzziemikopalinużytecznychiichwstępnąprzeróbkąjestnajstar-
szymczynnikiemantropopresjiwobrębielitosfery.Wprawdziemówienieogórnic-
twiesprzedkilkutysięcylatmazupełnieinneznaczenie,niżsprzedkilkuwieków,
czywspółcześnie,aleceltejdziałalnościczłowiekabyłijesttakisam–pozyskanie
określonychsurowcówmineralnych.Współcześniegórnictwoiprzemysłwydobyw-
czytopojęciastosowaneczęstozamiennie,choćmająróżneznaczenie.Przemysł
wydobywczyoznaczazmechanizowaneformygórnictwa,natomiastniektóresurow-
ce,np.złotoidiamentyczęstowydobywasiębezużyciaspecjalistycznychmaszyn
iurządzeń.Ważnącechązwiązanązwystępowaniemwiększościużytecznych
dlaczłowiekakopalinjestichodpowiednienagromadzenie.Wporównaniudo
rozmiarówiobjętościlitosferybogactwatestanowiąułamekjejmasy,aponadto
ichwystępowaniejestograniczonedoniewielkiejprzestrzeniiczęstomacharak-
terpunktowy.Charakterystycznącechąantropopresjizwiązanejzkopalnictwem
surowcówisubstancjimineralnychjestznacznerozproszenieskutkówtejdziałal-
nościnaświecie.Oddawnaingerencjaczłowiekawlitosferęwiążesięprzeważnie
zobszaramisilniezurbanizowanymiiuprzemysłowionymi,choćcorazczęściej
skutkitejdziałalnościdostrzegamyteżnaterenachtrudnodostępnychdlaczło-
wieka.Sprzyjatemuszybkirozwójcywilizacyjny,szczególniewminionychdziesięcio-
leciachorazzwiązanyztympostępwiedzyitechnologiczny.Współczesnaantropo-
presjawlitosferzenieograniczasięjedyniedobezpośrednichskutkówzwiązanych
zkopalnictwemróżnychsurowców.Nierzadkodużowiększeszkodydlaśrodowi-
skaiczłowiekawiążąsięzpośrednimiskutkamipozyskiwaniasurowcówzlitosfery.
Ujawniająsięonejakozmianywhydrosferze,pedosferzeibiosferzeozasięgu
przestrzennym,zwykleznaczniewiększymniżzasięgeksploatacjidanegosurowca.
Początkiantropopresjiwlitosferzewiążąsięzpozyskiwaniemsurowcówmi-
neralnychsłużącychdowyrobuprymitywnychnarzędzipracy.Wtymceluwyko-
rzystywanootoczakiorazróżneodłamkiskałiminerałów,którepozyskiwano
zpowierzchniterenu,późniejpodejmowanopróbyichręcznejobróbki,takaby
służyłyokreślonymcelom.Narzędziatewykorzystywanodozdobywaniapożywie-
nia,obronyprzedzwierzętami,pozyskiwaniainnychskałorazdrążeniadołów
wpowierzchniziemi.Kiedyopanowanoogień,skałybyływykorzystywanedojego
podtrzymywania,stanowiłyźródłociepłaorazjakomateriałyodgradzającemiejsca
67
