Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Litosferawwarunkachantropopresji
bytowaniaczłowieka.Opoczątkachkopalnictwasurowcówmineralnychdowiadu-
jemysięm.in.zwynikówbadańarcheologicznych.Jednoztakichstanowisk–
Xihoudu−znajdujesięwChinach,gdzieodkrytokamiennenarzędziazpaleolitu
(sprzed1,8mlnlat)służącedoobróbkimięsaikościzwierząt.Windyjskimstanie
Karnatakaodkrytowyrobiskowapienisłużącychdowyrobunarzędzi,którepowsta-
łoprawdopodobnie200tysięcylattemu.Różnenarzędziazbazaltu,krzemienia
iwapieniadatowanena1,4mlnlatznalezionowUbajdijanaBliskimWschodzie,
anaWyżynieLessowejwChinachjuż7tys.lattemuwydobywanoglinkilessowe
iużywanojedowypalaniaceramiki.
NajstarszeznaleziskawyrobówzmiedziodnaleziononaBliskimWschodzie.
Tamzaczętokopaćrudytegometalu9,5tys.lattemu.Późniejwydobycierud
miedziijejwytapianierozpowszechniłosięwinnychrejonachświata(Anatolia
od6050r.p.n.e.,Jordania,Hiszpania,Serbia,Bułgaria,anawetnaSyberii).Wyna-
lezieniebrązu(stopumiedziicyny)sprawiło,żewytwarzanenarzędziastałysię
trwalszeodmiedzianych.WydobyciecynyprowadzonowAnatolii,naBałkanach,
nawyspachMorzaEgejskiego,wWielkiejBrytaniiiwIrlandii.Prehistoryczne
kopalniemiedziodkrytom.in.wGreatOrme(Walia).Działałyod1850r.p.n.e.
do850r.p.n.e.,zajmowałyokoło24tys.m2,zkorytarzamiodługości5kmigłębo-
kośćdo70m.
WydobycieiwytoprudżelazarozpoczętoprawdopodobniewAnatoliiokoło
2450r.p.n.e.,aleprzezdłuższyczasbyłytrudnościzuzyskiwaniemwysokiejtem-
peraturywytopu,aponadtouzyskiwaneżelazobyłokrucheimałoprzydatnedo
wytwarzanianarzędzi.Dopieropododaniuwęglawyrobyzżelazastałysiętrwalsze
izaczęływypieraćwyrobyzbrązu.Eksploatacjarudżelazanawiększąskalęiich
przetwórstworozpoczęłosięnaBliskimWschodzie(Anatolia)około1550r.p.n.e.
awGrecjiokoło1150r.p.n.e.ŻelazowytapianoteżwLibanieorazwwielumiej-
scachwpółnocnejAfryce.WEuropieeksploatacjaiprzetwórstworudżelaza
rozpowszechniłosięokoło550r.p.n.e.,główniewcywilizacjistarożytnejGrecji,
apóźniejcesarstwarzymskiego,takżewIndiachiwChinach.Rzadkiewystępowa-
nierudmetalinieżelaznychzmuszałoludzidociągłegoichposzukiwania.Jednym
ztakichmiejscbyływzgórzaLawrionwGrecji,gdziewVw.p.n.e.odkrytoznacz-
nychrozmiarówżyłęgalenyzawierającąsrebro,którąeksploatowanoprzezkilka
wiekówprzypomocyniewolników.Wczasachrzymskichwytwarzanozołowiu
różneprzedmiotyużytkowe,m.in.naczyniaisztućce.Wydobycie,przetwarzanie
iwykorzystywanieołowiuspowodowałoznacznywzroststężeniategometalu
wśrodowisku,zwłaszczawpowietrzu.Zawartośćołowiuwrdzeniupobranym
zlądolodugrenlandzkiego,odługości423m,któregorozpiętośćwiekowąocenio-
nona1800lat(1000r.p.n.e–800r.n.e.),wynosiłaaż400kg.Najwięcejołowiu
wlodziewiązałosięzokresemIiIIwieku,kiedyCesarstwoRzymskiebyłosilnie
68
