Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozwijaosobistychkompetencjiwtymzakresie,poznaniunietowarzyszyzaangażowanieemocjonalne,alebeznamiętne,desensytywneprzyswajanienazwiokreśleń72.
Aktywnośćuczniazostaławszkolezredefiniowanaizredukowanadoreaktywności.JakwynikazetnograficznychbadańBeatyAdrjan,wktórychprzeanalizowała
onakulturęszkołymałej(gminnej,położonejnaterenierolniczym)idużej(położonejwśródmieściudużegomiasta),obieplacówkiróżniąsiępodwielomawzględami.
Wniektórychobszarachtrudnoznaleźćjakiekolwiekpodobieństwa.Cojednakinteresujące,przyjmowanawobuszkołachkoncepcjanaturyludzkiejzakładabierność
ucznia73.Tacechałączyszkołęperyferyjnąiwielkomiejską.
Równieżinnebadaniawskazująnapowszechne,wbudowanezarównowzałożeniafunkcjonowaniasystemuoświatowego,jakiwmyślenienauczycieliprzezten
systemkonstruowane,ignorowaniewiedzyosobistejuczniów.JakwynikazdanychzgromadzonychprzezBarbaręMurawską,umiejętnościdziecirozpoczynających
naukęwszkolewzakresieczytania,pisaniaiarytmetyki
[...]dalekowyższe,niżmożnabyłobyoczekiwaćnaproguszkołypodstawowejzgodniezzałożeniamiprogramównauczania.Pokazujeto,obowiązująceprogramynauczaniaskutecznewpracyjedynie
zniewielkągrupądzieci,tych,któreumiejętnośćczytania,pisaniaiumiejętnościmatematyczneopanowaływniewielkimstopniu.Dzieci,ajestichwszkołachwarszawskichponadpołowa,którenaprogu
szkołyczytają,pisząiliczą,nieucząsięwłaściwieniczego74.
Skutkinieliczeniasięzmatematycznymiumiejętnościamidzieckarozpoczynającegonaukęszkolnąpoważnewwynikunauczanianieadekwatnego
dodziecięcychosobistychkompetencjipojawiasutrwalonaniezdolnośćdozrozumieniamatematyki.OpisywałatowielokrotnieEdytaGruszczyk-Kolczyńska,która
jużpodkonieclatosiemdziesiątychminionegostuleciaznakomiciepokazałamechanizmyprowadzącedonieuchronnychklęskmatematycznychdzieci,którebyły
nauczanebezzwiązkuzeswoimirealnymikompetencjami75.
JakwynikazbadańAlinyKalinowskiej,modelnauczaniamatematykiwpolskichklasachpoczątkowychsięniezmienił,awzakresienarzucaniaprzeznauczyciela
izeszytyćwiczeńinstruktażu,któryniepozostawiauczniomżadnejszansynasamodzielność,nawetsięnasilił.Ignorowanieprzezszkołęosobistejwiedzyikompetencji
dzieci,atakżeichintuicjiizdroworozsądkowejmatematyzacjirzeczywistości,prowadzidoutratyprzezniezdolnościradzeniasobieztrudnościami
matematycznymi76,dowyuczonejbezradnościmatematycznejipoczucia,żematematykajestniedopojęcia77.Zaczynaonanależećdodoświadczeńobcych
iniespójnychzcodziennymmyśleniem,wewnętrznierozbitychnatematyposzczególnychlekcjiitrikiobliczeniowe,nietworzącżadnegosynchronicznegosystemu.
Deformującymyślenieuczniówwpływnarzucanychimstrategiimetodycznychniezgodnychzichnaturalnymi,osobistymistrategiamistałsięwidocznywraportach
opracowywanychprzezzespółMirosławaDąbrowskiego78.Najbardziejniepokojądanewskazujące,żeporażkidziecigenerowaneprzeztreningszkolnypolegający
nazakaziemyślenia„nachłopskirozum”(awięcwyzwalanegoprzezpoleceniatypu:„Oblicz,jakcinajwygodniej”,
„Obliczjaknajsprytniej”,„Oblicztak,jakpotrafisz)izastępowaniugozakłócającymitechnikamiszkolnymi(gdystrategięrozwiązaniazadanianarzucainstrukcja).
Uczniowie,dokładającstarań,bydochowaćwiernościmetodzie,irezygnujączwłasnegosposoburozumieniatrudnościzawartejwzadaniu,ponosząklęski.
WmiędzynarodowychbadaniachTIMSS79,prowadzonychprzezMiędzynarodoweStowarzyszenieMierzeniaOsiągnięćSzkolnych(InternationalAssociationforthe
EvaluationofEducationalAchievements),polscyuczniowiewzakresiewiedzymatematycznejzajęli34miejsce,czyliostatniewEuropie,jeślichodzioznajomość
matematyki,aprzedostatniewoceniewiedzyprzyrodniczej80.
Przyokazjiwartozauważyćwzrastającąsiłędezintegracjiidezorientacji,powodowanąprzezmanipulowanieprzezMENtymidanymi.Wraporcieczytamy:„Wśród
50krajówPolskaznalazłasięna34pozycjipozawszystkimikrajamieuropejskimi”81,zatowoficjalnymkomunikacieMENwydanympoopublikowaniuwyników
badańznajdujemytakąinterpretację:
„Wzakresieprzyrodypolscyuczniowieuzyskaliwynikbliskiśredniejmiędzynarodowej;wbadaniuumiejętnościmatematycznychpolscyuczniowieuzyskalinieco
słabszywynik,mieszczącysięponiżejśredniejmiędzynarodowej82.WynikiuzyskanewTIMSSdowodząniezbicie,żeedukacjamatematycznaiprzyrodnicza
wpierwszychlatachnaukiszkolnejtopalącyproblem.Resortedukacjizamykanatooczy.Totrochętak,jakbystrażakwolałniewidzieć,żesiępali.
Zdoświadczeniamidzieci,ichkompetencjamiipozaszkolnącodziennościąwiążesięteżświatcyfrowy,którykształtujeumysłymłodychpokoleńistanowiszansę
naoddaniewszkoleinicjatywywręceuczniów.Tymczasem,jakwynikazprzeprowadzonejprzezRenatęMichalakanalizyprogramównauczania,wproponowanych
przezniestrategiachkształceniaświatmediówniemażadnegoznaczenia83.
Nainformatyzacjępolskichszkółprzeznaczonodotejporymiliardyzłotych.TymwydatkomitowarzyszącymimkontrowersjomprzyjrzałsiędokładniejArtur
Grabek,śledzącylosyinicjatywMEN.EfektempilotażowegoprogramuCyfrowaSzkołamiałobyćzrewolucjonizowaniekształcenia:„Tablety,tablicemultimedialne,
atakżee-podręcznikimiałyzupełniezmienićobrazedukacji”84.Alesamsprzętpozostajetylkosprzętem.Trzebawiedzieć,jakgowykorzystać.Trzebazmienić
myślenieouczeniusięuczniówiodejśćodzastanychsposobówkształcenia.Tymczasem:
MinisterstwoEdukacji,odpowiedzialnezaprzygotowanierozporządzenia,którebyłoniezbędnedouruchomieniaprogramu,niepotrafiłowytłumaczyćpartneromzrządu,codziękitymzmianomzyskają
uczniowie.PrzegrałoteżkonfrontacjęzMinisterstwemFinansów,którepostawiłonaswoimiuzależniłoprzekazaniepieniędzynarealizacjęprogramuodwynikówpilotażu.Pieniądzebędą,jeżelipilotaż
pokaże,żeuczniowiedziękinowoczesnejtechnologiimogąsięuczyćwydajniej,lepiejiciekawej85.
„TerazMENmanowąwizję.Za45mlnchcestworzyće-podręcznikizadarmorozdaćgouczniom”86.Pomysłgonipomysł.Żadenniejestdopracowany,
akonsultacjezekspertami(podobniejakkonsultacjespołecznewsprawieobniżeniawiekurozpoczęcianaukiwszkole)pozorneilekceważoneprzezministerstwo.
Nadstworzeniemspójnejkoncepcjicyfryzacjipolskichszkółod2008r.przeztrzykolejnelatapracowałokilkunastuprofesorówizewnętrznychekspertówzRadyds.EdukacjiInformatycznejiMedialnej.
Powstałdokument,któryzakładałstworzeniePowszechnejSieciEdukacji,wirtualnychśrodowiskkształcenia(towtymkierunkuidąnajbardziejrozwiniętecyfrowopaństwa),szkoleńdlanauczycieliczy
programówwsparciadlaszkół.MEN,zamiastprzyjąćrekomendacjęekspertów,wrzuciłichprojektdoszufladyistworzyłwłasnezałożeniadla„Cyfrowejszkoły”.Gdyzostałyprzedstawione,okazałosię,
żewedługwytycznychMENdałobysięzinformatyzowaćszkoły,kupującimzamiastkomputerówodtwarzaczemp3lubaparatycyfrowe87.
Trudnotoskomentować.
Szkołaopartanasztywnychinstrukcjachnauczyciela,sterowaniukażdymkrokiemucznia,narzucaniumodeluczynnościprzezpodręcznikoweokienka,lukiipętelki
prowadziniemałąliczbędziecidoklęskiedukacyjnejirozwojowej.Zczegozatempłyniesiłajejpodtrzymywania?Wczymtkwizałożenie,któregosięniedostrzega,
aktóreprowadzidoerozjikażdejinicjatywyinnowacyjnej?Jakajejkulturowacharakterystykauniemożliwiazmianę?Byćmożewynikatozfaktu,żenauczycieljako
dominującyaktornascenieklasynieumieporzucićswojejroliitraktującjakoniezbędnądozaistnieniauczeniasię,niewyobrażasobielekcjizdominującą
aktywnościąuczniowską.Atowłaśniezdolnośćnauczycieladooddaniapolauczniom,czylidotego,cowewszystkichwariantachintegracjistanowipodstawowy
warunekjejzaistnienia,jestswoistympapierkiemlakmusowymdlakulturydydaktycznejszkoły.Brakzaufaniadokompetencjiuczniówileżącaujegopodstawwizja
uczeniasięjakoreakcjinanauczaniemogąbyćjednąznajsilniejszychbarierdlazmianyedukacji.
Wbadaniachprowadzonychpodkonieclatdziewięćdziesiątychwzałożonejprzezemnieszkole„Żak”,opartejnaintensyfikacjisamodzielnejpracybadawczej
uczniówwmałychgrupach,dałysięzauważyćbłędynauczycielipolegającenakontynuacjifrontalnejkomunikacji.Nauczycielom,którzyzracjizałożeńszkołystarali
sięoddaćuczniomprawodokonstruowaniaznaczeń,niejednokrotnienieudawałosięzrezygnowaćzdążeniadokierowaniaichmyśleniem88.Podobnedanepochodzą
teżzinnychbadańnadpolskiminauczycielamiwłączonymiwmodeleedukacjialternatywnej.WostatnimczasiewwywiadachprzeprowadzonychprzezJulięJanowską
zpolskiminauczycielamipracującymiwszkołachopartychnapedagogiceMariiMontessori,zwiodącąideą„Pomóżmitozrobićsamemu”,badanijakonajwiększą
trudnośćwbudowaniuswojegonowego,montessoriańskiegoprofesjonalizmuwskazywalipowstrzymywaniesięodinterwencjiinarzucaniasiędzieciom89.Model
nauczyciela,któryjestbardziejskupionynaobserwacjidziecidziałającychwstworzonychprzezniegowarunkachniżnaprezentacjimateriałujestwPolsceczymś
kulturowotrudnymdowyobrażenia.Akompetencja„wyciszyćsięiwycofać”niejestwstanieprzebićsięprzezjegotransmisyjniezinternalizowanąiprzegadaną
dominacjęnalekcji.Wiedzaosobistaioddolnekompetencjeuczniówniemająjakzaistnieć,bonauczycielzawszeustala,corobić,jaktozrobić,jakmyśleć.
Wogólnopolskichbadaniachklastrzecichwczęściobserwowanychszkółniebyłoanijednegofragmentulekcji,kiedyuczniowiemoglibypracowaćsamodzielnie,
koncepcyjnieitwórczo.Wszystkodziałosiępoddyktandonauczyciela.Anawettam,gdzienatwórczośćznalazłosięmiejsce,byłoononadwyrazskromne.Jeśli
przyjąć,żelekcjato45minutzajęćtakzwanychzintegrowanych,tonatypowejlekcjijęzykapolskiegotakaformajakdyskusjazajmowałaprzeciętnieniespełna
minutę.Podczaszajęćmatematycznychjedynymprzejawempoznawczejinicjatywyuczniowskiejbyłopoleceniesformułowaniapytańpasującychdopodanejtreści
zadania.Podczaswszystkichobserwacjizarejestrowanośrednioniespełna3sekundymatematycznejtwórczościna45minutzajęć.Podstawowąformąpracyuczniów
wklasachbiorącychudziałwbadaniachbyłapracacałąklasązajmowałaonaśredniookołosześćdziesiątprocentczasuobserwowanychzajęć(maksymalnie83%),
apracagrupowamniejniżsiedemprocent90.
PodobnyobrazdająbadaniazespołuRenatyMichalak:
Metodyte[nauczaniaiuczeniasięuzup.D.K.-S.]małoatrakcyjnedlauczniówijednocześnienieangażująichwieloaspektowo.Uczniowiewykonujątensamzestawczynnościpercepcyjnych,ćwicząc
wzasadziepamięćmechanicznąideklaratywną.[...]
Nadomiarzłegobardzoczęstoproponowanedorealizacjitreścikształceniamałoatrakcyjnedladzieci,gdyżzupełnieniezwiązanezichpotrzebami,zainteresowaniamiiaktualnymidoświadczeniami.
Dziecizmuszanedopoznawaniaprzestarzałychlektur,opowiadań,tekstów,którychtreścizupełnienierozumieją,pomijającjużsamanaturęichjęzyka,nieatrakcyjnąszatęgraficznączykonstrukcję91.
Corobidzieckowszkole?Godzinamisiedziwławce,słuchanauczycielalubodgaduje,jakiejdokładnieodpowiedzipowinnoudzielić,wypełniakartypracy,
wpisującpojedynczeznakiwkratki,okienkaipętelki.Nierozmawiazkolegami,niedyskutuje,niczegoniewymyśla,nietworzykoncepcji,niegrawgrydydaktyczne,