Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.5.Ręceopadają,czylikilkasłówpodsumowania
Funkcjonowaniedzieckawklasieszkolnejtojakbynowy,rewolucyjniewprowadzonyparadygmatbiograficzny,zaprzeczającywszystkimdotychczasowym
doświadczeniomzwiązanymzciałem(którenaglezostajeunieruchomione),mówieniem(którenaglejestrestrykcyjniereglamentowane),zgromadzonymiprzeżyciami
iwiedzą(którenaglesąnieużyteczne),kompetencjami(którenaglemusząbyćhamowaneiukrywane),emocjami(którenaglestająsięnienamiejscu)idążeniami
(którejużnikogonieinteresują).Todośćkoszmarnedoświadczenie,wktórymświatypozaszkolnyiszkolnystanowiądwiekonkurencyjneaktualizacjeformżycia.Przy
czymtadruga,instytucjonalna,choćwwieluswoichobszarachsprzecznazlogikąizasadamiobowiązującymipozanią,dysponujebardziejradykalnyminarzędziami
wymuszania,stosowanymexpressisverbisjęzykiemocen,naznaczeńiwykluczeń.Gdyweźmiemypoduwagęsiłęsocjalizacyjnąpierwszychdoświadczeń
instytucjonalnychispecyfikęrozwojowąmłodszychuczniów,azwłaszczaichbezkrytycznośćwobecosóbdorosłychprzekazującychiminformacjeinormy,
dezintegracyjnainterwencjaoświatyczynionapoddyktandodyskursupodtrzymywanegoprzezresortmusipoważnieniepokoić.
Światszkołyzbudowanyjestnanormachnieprzyjaznychwobecpsychikidziecka.Dzieciomwczasielekcjiniewolnosięzesobąkontaktować,chybażepozwoli
imnatonauczyciel.Niewolnoimchodzićdomomentu,gdynauczycielwezwiejedotablicy.Niewolnoimwłaściwierobićniczego,chybażenauczycielpoleci
imtozrobić.Niewolnoużywaćjęzyka,któregoużywasięwdomuinapodwórku.Niewolnomówić,cosięmyśli,anapytanie:„Jakmyślicie?”trzebapowiedziećto,
comyślinauczyciel.Niemożnapisać,jaksięumie,aniliczyć,jaksiępotrafi,ajedynietak,jaknaokreślonymomentrealizacjimateriałuprzewidzianowkonspekcie.
Czyjestjeszczejakieśmiejsce,możepozakościołemizrytualizowanąmsząorazplacemkoszarowymizmilitaryzowanymapelem(gdzietakieformyzachowaniamają
swojeuzasadnienie),wktórymludziesądyscyplinowaniwtakisposób?
Trudnoodpowiedziećnapytanie,jaktosiędzieje,żeniedochodzidoradykalnejzmiany,żeniewidzimynonsensownościtego,codziejesiędzieńpodniu
wszkolnychklasachpoczątkowych,żeniewyobrażamyjużsobie,iżdziecimogłybywszkolerozmawiaćzesobą,wspólnienadczymśzzapałempracować,
przemieszczaćsiępoklasiewposzukiwaniupotrzebnychmateriałów.Nieprzychodzinamdogłowy,żenauczycielmógłbyzamilknąćipozwolićimdziałać,żemógłby
słuchać,comajądopowiedzenia,izainteresowaćsięichsposobamirozumieniarzeczywistości.Polskaszkoławytworzyłarodzajumetodycznionejkultury,której
spetryfikowanykształtuzasadniasamsiebiejakoszkolnywłaśnie.
Aninauczyciele,animetodycy,aninawetznacznaczęśćbadaczywczesnejedukacjiniedostrzegająjużbiurokratycznieodrealnionychformorganizacjizajęć
szkolnych,konstruowaniazbiurokratyzowanejtożsamościuczniaczykuriozalnychkonspektówlekcji,przypominającychsieczkędokumentacyjnąpowyjściu
zniszczarki,wktórychanalizaprzesłaniazawartegowwierszuowarzywach(zaliczanadoedukacjiliterackiejzintegrowanejzprzyrodniczą)przetasowanajest
zewskazywaniemwyrazówz„rz”(jakoelementówinnegoobszarukształceniapolonistycznego),przeliczaniemliczbywersów(jako„zintegrowanej”zjęzykiem
polskimmatematyką)irozwiązaniemlogogryfu,któregohasłemjesttematzajęć.Ogłupiającasztucznośćlekcji,modeldyscyplinyciszyibezruchu,dojakiejzmuszane
sądzieci,kodjęzykowyniespotykanywżadnyminnymmiejscupozaszkolnąklasą,infantylnepodręcznikiikompulsywnenauczycielskiesterowaniekażdymkrokiem
uczniatworząświatsamwsobieniemogącyzintegrowaćsięzniczym,conaturalne,obecnepozaszkołą,zwyczajne.
Ofertaklaspoczątkowychprzypominabrykietprzemielonychbanknotów:tomakulaturowacegłaowyrazistymkształcie,któramożesłużyćjakoprzycisk
dopapieru,alezaktórąniczegoniemożnakupić.Trudnouwierzyć,iżnaprzełomieXXiXXIwiekuwdużym,rozwiniętymkrajueuropejskimpowstałpomysł,
żewierszLokomotywapogłębiizintegrujerozumienieśrodkówtransportuprzezdzieci,liczenielampeksprzedanychwsklepiescaliiposzerzywiadomości
oelektryczności,akolorowaniekształtnegoserduszkawpisujesięwholistycznąwiedzęoorganizmieludzkim.Niełatwoteżzrozumiećinercyjnąsiłętrwaniamodelu,
wktórymaktywnywklasiejestgłównienauczyciel,uczeńniepowinienumiećiwiedziećwięcejniżprzewidziałtematlekcji,anajwyższącnotąjestcichosiedziećinie
rozmawiaćzkolegami.Pytanieozwiązekmiędzytakąmetodykąawspółczesnąwiedząofunkcjonowaniuumysłu,procesachuczeniasięikonstruowaniatożsamości
stajesięretoryczne.
PodobnezdumieniestałosięudziałemMonikiWiśniewskiej-Kin,którapoddaławielowymiarowej,inspirowanejkognitywizmemanaliziepodręcznikidoklas
początkowych.Jejkonkluzjesąjednoznaczne.Otóższkoła
[...]zdajesięniedostrzegaćcałegosplotudokonującychsięprzeobrażeń[...].modelkształcenia[...]jakbyzastygłwapodyktycznychtwierdzeniachzagłuszającychmyślenieozmianieszkolnejrzeczywistości.
[...]Katastrofalnyrozdźwiękmiędzydwiemarzeczywistościami:kulturowo-cywilizacyjnąiszkolno-edukacyjnąutrwalasię,apowstającywtejprzestrzenirepertuaroddziaływańskutkujeschizofreniczną
nieprzystawalnościątego,coprywatne,[...]itego,cooficjalne103.
Ówstanpozorowaniazmianyipedagogicznegozakłamaniazyskuje–zdaniemWiśniewskiej-Kin–„niespotykanydotądwymiariciężar”104.
Gdybymmiałaodpowiedziećnapytanie,jakacharakterystykanajbardziejjaskrawowyłaniasięzanalizwczesnejedukacjiprowadzonychwostatnichlatachprzez
wieluautorów,towskazałabymjejdezintegracyjneoddziaływanienacałośćfunkcjonowaniadziecka:nafunkcjonowaniespołeczne,emocjonalneipoznawcze.Klasy
początkowestałysięmiejscemcałkowitejdestrukcjiifragmentacjirelacjiinterpersonalnychłączącychdzieci,spójnościwięzirodzinnychiśrodowiskowych
zdoświadczeniamiszkolnymi,emocjiprzeżywanychwobectychdoświadczeń,wiedzyirozumieniarzeczywistości,którezostająpodzielonenalegalne(szkolne)
inielegalne(nieszkolne),atakżejęzyka,jakimmożnatęrzeczywistośćopisać,wyrazićsiebieinawiązaćkontaktzinnymiludźmi.Doprowadzajądorozpadupoczucia
spójnościsiebie,własnychmyśli,uczućisposobówbyciawświecie.Czyniądzieckoczłonkiemorganizacjizbiurokratyzowanej,istotąwyabstrahowanązrealności
pozaszkolnej.
Idiomyizwiązkifrazeologicznepozwalająnierzadkolepiejniżanalizaformalnaoddaćklimatocenysytuacji.Dlategopozwoliłamsobienaużyciekolokwializmu
(„ręceopadają”)wpodtytulepodsumowania.Wjęzykuangielskimfunkcjonujeidiom,którywmoimodczuciujeszczelepiejoddajestanduchaodczuwany,gdy
patrzymynalos,jakipolskaszkołazgotowałanajmłodszymuczniom,nazywającgoedukacją,wspieraniemrozwojuipostępowąreformą:It’senoughtomakethe
angelsweep(Dosyć,bysprawić,żeaniołyzapłaczą).Popularneitrafne,choć–przyznaję–małowyrafinowanestylistycznieopadająceręceiniecobardziej
wysublimowanepłacząceanioływyrażająbezsilnośćpomieszanązrozczarowaniem,awięcstan,którynasogarnia,gdypowieluwysiłkachistaraniachsytuacjanie
tylkosięniepoprawia,alejejabsurdalnośćsięnasila.
Tylkozadawaneczasemprzezdziecipytanie,czymającośzrobićnormalnie,czyteżposzkolnemu,podtrzymujenadzieję,żepoprogramowo-metodyczno-
podręcznikowympraniumózgów,jakiemujesteśmypoddawanizzatrważającąintensywnością,dziecijakojedynesąprzytomneiświadometego,że„poszkolnemu”
tozpewnościąnienormalnie.
1Podstawaprogramowakształceniaogólnegodlaszkółpodstawowych,[online:]http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20081223_zal_2.pdf[dostęp:1lutego2014].
2E.Zalewska,Teoretycznekontekstynauczaniazintegrowanego–rekonstrukcjaprzezpowrótdoźródeł,w:Renesans(?)nauczaniacałościowego.Współczesnadydaktykawobecnauczaniazintegrowanego,
blokowegoiprzedmiotowego,red.D.Klus-Stańska,M.S.Szymański,M.J.Szymański,Warszawa:WydawnictwoAkademickie„Żak”2003,s.97.
3Tamże,s.98.
4Tamże.
5Tamże.
6Tamże,s.100–101.
7Tamże,s.106.
8Podstawaprogramowawychowaniaprzedszkolnegodlaprzedszkoli,oddziałówprzedszkolnychwszkołachpodstawowychorazinnychformwychowaniaprzedszkolnego,[online:]http://bip.men.
gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20081223_zal_1.pdf[dostęp:1lutego2014].
9Tamże.
10D.Klus-Stańska,M.Nowicka,NowapodstawaprogramowadlanajmłodszychjakowyrazkulturypedagogicznejMEN,„ProblemyWczesnejEdukacji”2009,nrspec.„Sześciolatkidoszkół–fakty,polemiki,
emocje”,s.120.
11Tamże,s.120–121.
12A.Grabek,Szkolnysurvivalsześciolatka,„Rzeczpospolita”",2kwietnia2013[online:]http://www.rp.pl/artykul/19,995608-Szkolny-survival-szesciolatka.html[dostęp:1lutego2014].
13B.Marczuk,Ministerodzamykaniaoczu,„Rzeczpospolita”,22marca2013[online:]http://www.rp.pl/artykul/9158,993047-Krystyna-Szumilas–minister-edukacji-Minister-od-zamykania-oczu.html[dostęp:
22marca2013].
14D.Łosiewicz,Rodzice,niedajciesię!MENznówuderzapropagandą.WroliautorytetówzatrudniaWeronikęKsiążkiewicziDorotęZawadzką,„wPolityce.pl”,26marca2013[online:]
http://wpolityce.pl/artykuly/49953-nie-dajcie-sie-men-znow-uderza-propaganda-w-roliautorytetow-zatrudnia-weronike-ksiazkiewicz-i-dorote-zawadzka[dostęp:5maja2013].
15D.Klus-Stańska,M.Nowicka,Sensyibezsensyedukacjiwczesnoszkolnej,Warszawa:WSiP2005,rozdziały7i8;E.Zalewska,Teoretycznekonteksty...,dz.cyt.
16D.Klus-Stańska,M.Nowicka,Sensyibezsensy...,dz.cyt.,s.181.
17Tamże,s.182.
18M.Dudzikowa,Użytecznośćpojęciadziałańpozornychjakokategoriianalitycznej.Egzemplifikacjezobszaruedukacji(inietylko),w:Sprawcyi/lubofiarydziałańpozornychwedukacjiszkolnej,red.taż,
K.Knasiecka-Falbierska,Kraków:OficynaWydawniczaImpuls2013,s.28.
19Tamże,s.78.
20Dzieckowszkolnejrzeczywistości.Założonyarzeczywistyobrazedukacjielementarnej,red.H.Sowińska,Poznań:WydawnictwoUAM2011.
21R.Michalak,Programnauczaniawszkolnejrzeczywistościelementarnej,w:Dzieckowszkolnejrzeczywistości...,dz.cyt.,s.109.
22Tamże,s.115.
23Tamże,s.116.
24E.Laclau,Rozumpopulistyczny,przeł.T.Szkudlarekiin.,Wrocław:WydawnictwoNaukoweDSW2009.
25Szerzejnatentematwypowiadałamsięw:D.Klus-Stańska,Pozakulturęnadzoru:eksperymentowaniewszkoleizeszkołą(rozmawiałSylwesterZielka),„ArsEducandi”2010,t.7,s.152.
26Tamże.
