Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
1.Użytecznośćipreferencje
utylitaryzmu,któryrozwinąłsiępodwpływempoglądówetycznychifilozoficznych
nawiązującychdodoktrynyhedonizmu,sformułowanejnajwcześniejwstarożytnej
Grecji(V-IVwiekp.n.e.)(przeciwieństwoascetyzmuznanegotakżewstarożytnej
Grecji).Dowspółtwórcówmyśliekonomicznejodwołującejsiędoideihedonizmu
zaliczanisąstarożytnifilozofowieimyślicielegreccy:ArystypzCyreny(435-366
p.n.e.),Ksenofont(430-355p.n.e.),Arystoteles(384-322p.n.e.).
NaprzełomieXVIIIiXIXwiekupowstałyzrębyangielskiejekonomiiklasycznej,
przedstawionewpracachA.Smitha(1723-1790)iD.Ricarda(1772-1823).Twórcy
ekonomiiklasycznejodwołująsiędoracjonalnościzachowańludzkichiwolności
gospodarowania(koncepcjahomooeconomicusnawiązującadopojęciaużyteczno-
ści).Człowiekwolny,prowadzącydziałalnośćgospodarcząipodejmującyracjonal-
nedecyzjeekonomicznedlawłasnychkorzyściprzyczyniasiędowzrostubogactwa
społeczności,wktórejfunkcjonuje(Bąk,2013;Milewski,2004).
Wtymczasie,nagrunciebadańnadloterią,powstałateoriaużyteczności
oczekiwanej,opisującaprocespodejmowaniadecyzjiwwarunkachryzyka,której
najważniejszezałożeniaopracowaliD.Bernoulli(1700-1782)iG.Cramer(1704-
-1752).
Donowożytnychprekursorówutylitaryzmu(XVIII-XIXw.)należąm.in.F
.Galiani
(1728-1787),któryużywałwswoichpracachpojęcia„użyteczność”(utilita),
K.H.Rau(1792-1870),J.Bentham(1748-1832)iJ.S.Mill(1806-1873),którzy
wskazywalinawartośćużytkowądóbrorazzaobserwowali(podobniejakwcześ-
niejA.Smith),żezwiększeniekorzyścijednostkisprzyjadobruspołeczeństwa,
H.H.Gossen(1810-1858),któryprzeszedłdohistoriimyśliekonomicznejjako
autordwóchznanychprawekonomicznych:prawamalejącejużytecznościkrańco-
wejorazprawawyrównywaniasięużytecznościkrańcowych(Bąk,2013,s.12-16;
Stankiewicz,1987,s.349-424).
Utylitarystycznakoncepcjawyborówkonsumentówiproducentów(dotycząca
racjonalnościpodejmowanychdecyzjiekonomicznychpostroniepopytuipodaży)
rozwijałasięwnastępnychlatach(XIXiXXw.)podwpływempracwieluekonomi-
stówzaliczanychwhistoriimyśliekonomicznejdokierunkusubiektywistycznego,
wktórymwyróżniasiętrzygłównenurty(szkoły):szkołępsychologiczną(aus-
triacką),szkołęmatematyczną(lozańską),szkołęneoklasyczną(anglo-amery-
kańską).Dowybitnychprzedstawicieliszkołypsychologicznejnależąsięm.in.
C.Menger(1840-1912,ur.wNowymSączu),F
.vonWieser(1851-1926),E.von
Böhm-Bawerk(1851-1914).Dowybitnychprzedstawicieliszkołymatematycznej
należąm.in.A.A.Cournot(1801-1877),M.E.L.Walras(1834-1923),V
.F
.D.Pareto
(1848-1923).Dowybitnychprzedstawicieliszkołyneoklasycznejnależąsięm.in.
W.S.Jevons(1835-1882),A.Marshall(1842-1924),J.B.Clark(1847-1938).
Wnastępnychlatach(XXw.)powróconodozagadnieniapodejmowaniadecyzji
ekonomicznychwwarunkachryzykaorazteoriiużytecznościoczekiwanej.Wla-
tach20.XXw.amerykańskipsychologmatematycznyL.L.Thurstone(1887-1955),
którystworzyłteżpodstawypsychometrii,sformułowałpodstawyteoriiużytecz-
