Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Użytecznośćipreferencje
zniewpełnipewnegozbioruopcji(koszykówdóbr).Najważniejszepropozycjew
tymzakresiepochodząodD.BernoullegoorazJ.vonNeumannaiO.Morgensterna.
Koncepcjemierzalnościużytecznościnagruncieekonomiisąomówionem.in.
wpracach(Allen,1961;Blaug,1994;Coombs,DawesiTversky,1977;Debreu,1960;
JanaszakiRybicki,1997;Varian,1997).
Empiryczneanalizydotycząceindywidualnychwyborówekonomicznychdo-
wiodły,żejednostkowedecyzjerynkowepodejmowaneprzezkonsumentównie
zawszesąracjonalneikonsekwentne(cowekonomiiklasycznejstanowipodstawę
modeluhomooeconomicusA.Smitha).Wtychsamychwarunkachiprzytychsa-
mychograniczeniachbudżetowychstrukturawyborówmożebyćróżna,ponieważ
decyzjekonsumentówniesąwpełnizdeterminowane,alezależąrównieżodpew-
negoskładnikalosowego(teoriaużytecznościlosowej).Wzwiązkuztymmodel
racjonalnegopostępowanianiezawszeznajdujepotwierdzeniewrzeczywistych
zachowaniachkonsumentównarynku.Obserwacjatastałasięimpulsemdobada-
niazachowańjednostekwsytuacjachwyboruzuwzględnieniemczynnikówpsy-
chologicznych.
Badanianadracjonalnościąwyborówrynkowych,uwzględniająceczynnikipsy-
chologiczne,doprowadziłydowyodrębnieniasięnowychgałęzibadańwobszarach
ekonomiiipsychologii.Nagruncieekonomiijesttoekonomiabehawioralna,ana
grunciepsychologiijesttopsychologiaekonomiczna.Dowspółtwórcówekonomii
behawioralnejnależą:A.Tversky(1937-1996),D.Kahneman(1934-)-Nagroda
Noblaw2002r.,R.Thaler(1945-)-NagrodaNoblaw2017r.Wnurcieekonomii
behawioralnejA.TverskyiD.Kahnemansformułowaliteorięperspektywy,wobrę-
biektórejanalizujesięużyteczność(użytecznośćdoświadczaną,odwołującąsiędo
heurystyk)zuwzględnieniemczynnikówpsychologicznych.R.Thalerwskazałna
znaczenieimpulsówizachętadresowanychdokonsumentówwceluskłonieniaich
dopodejmowaniaracjonalnychdecyzjiiwyborówekonomicznych.
Badaniaprzyczynorazmotywacjidecyzjiiwyborówkonsumentówjednak
nadalodwołująsięgłówniedomodeluhomooeconomicusiteoriiużyteczności,
zarównoporządkowych,jakikardynalnych.Zakładasiębowiem,żekonsument
podejmującydecyzjerynkowestarasięoptymalniezaspokoićswojepotrzeby
imaksymalizujesubiektywnieodczuwanąużyteczność(satysfakcję,zadowolenia),
którąmożeosiągnąć,wybierającokreślonedobra(towary,usługi,ofertyniemate-
rialne)przyistniejącychograniczeniachbudżetowych.
Bezpośrednipomiarużytecznościjestzadaniemtrudnym,aproblemmierzal-
nościużytecznościniezostałdotądwteoriiekonomiijednoznacznierozstrzygnię-
ty.Wynikatom.in.zfaktu,żeużytecznośćmacharaktersubiektywny,anieobiek-
tywny.Użytecznośćtychsamychdóbrjestzróżnicowanawprzekrojukonsumentów.
Wcelupomiaruużytecznościnapotrzebybadańempirycznychwwymiarzesu-
biektywnym(indywidualnym,jednostkowym)stosujesięmetodyimodeleoparte
napojęciupreferencji(relacjipreferencji),umożliwiającekwantyfikacjęużyteczno-
ściwprzekrojubadanejgrupykonsumentów.
