Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niachkoncentracjęjedynienaintelektualnychmożliwościachduszyinazmysłowych
możliwościachciała.
WmetodzieArystotelesaopartejnadanychempirycznych,ciałowaspekciepo-
znawczymsprowadzonejestdozmysłówłączącychczłowiekazeświatemzewnętrznym,
dostarczająconiminformacji.Kartezjuszsprowadzającciałodoświatarzeczy,miał
świadomośćograniczeńswojejkoncepcji.Dostrzegałtrudnośćwwytłumaczeniapojęcia
nwolnejwoli”ijejwpływunaciałowramachswojejkoncepcji.Zdawałsobiejednak
znichsprawę,oczympiszewliściedoksiężniczkiElżbiety31.Niemniejjednaktenza-
biegwłączyłciałoczłowiekawobszarprzedmiotubadańrodzącejsięnauki,którejźródła
wiedzyodpoczątkuutożsamianezfaktamidanymiempirycznie,podlegającymizmy-
słowejobserwacji.Zmieniłsiętakżecelpozyskiwaniawiedzy.DlaSokratesaważnebyło
jejźródło,adlanowożytnychbadaczyjejskutkiikonsekwencjewrzeczywistościempi-
rycznej.nTylemaszwładzy,ilemaszwiedzy”32FranciszkaBaconaosadziłonaukowe
poszukiwaniawświeciematerialnym,zewnętrznym.Podmiotpoznaniajestpomijany,
Czarnockaużywapojęcianantypodmiotu”,czylielementuprzeszkadzającegowwiary-
godnościwiedzy.Podmiotpoznaniajestraczejźródłembłędów,ograniczeńijakpisze
Czarnocka,możnastądwyciągnąćwniosek,żewiedzabezpodmiotupoznaniabyłaby
mniejzawodna.Podmiotpoznanianiejestfundamentempoznania,niespełniającwymo-
gówidealnegopodmiotu-jestalbopomijany,alboidealizowany33.
RóżnorodnośćinterpretacjifilozofiiSokratesa,PlatonaiKartezjuszapotwierdza
obecnośćwfilozofiiwieluwizjiczłowieka,jegociałaizwiązanychznimmożliwości
poznawczych.Poszukiwaniateoretyczne,porządkowaniewiedzy,odkrywanienowych
znaczeńdlaposzczególnychpojęćzabezpieczająprzedzgodąnapoznawcząjednorod-
ność,naktórąbylibyśmyskazani,obstającprzyjednym,stałyminiezmiennymrozumie-
niuczłowiekaiwiedzy.Zagadnienietowiążesięzkolejnymaspektempodmiotupozna-
nia.Mamnamyślimetodypozyskiwaniawiedzy.Introspekcja,samoświadomość,do-
świadczeniewewnętrzne,wglądwnaucezostałyodrzucone,aowoodrzuceniemiało
miejsceprzedewszystkimwrodzącejsięnaukowejpsychologii,oczymbędępisać
wkolejnychrozdziałach.
Empiryzmioperacjonizmstanowiąpodstawęmetodologiinaukprzyrodniczych.
Dlategoteżnaukaoduszy,naukaopodmiocie,któraodwiekówbyłaczęściąfilozofii,
zaczęłaprzybieraćpostaćnaukiempirycznejiabysprostaćwymogomstawianymwiedzy
naukowej,zmianieulegałorozumienieroliizdolnościpodmiotupoznania.Zabiegite
przejawiałysięwpróbachsprowadzeniaumysłudostępnegointrospekcjidomózgu.Owe
dociekaniazaowocowałylicznymibadaniamineurologicznymi,psychiatrycznymi,aw
konsekwencjirozważaniamiodchodzącymiodkoncepcjijedynejidominującejroli
wpoznawaniucentralnegoukładunerwowegonarzeczkoncepcji,wktórejzaangażowa-
nieepistemologicznezachodzinapoziomiecałegoobszaruciała.Przykłademmogąbyć
rozważaniaAntoniaDamasio,którybędącneurologiemzainspirowanymfenomenologią,
31F.Alquine,Kartezjusz,PAX,Warszawa1989,s.274-275.Kartezjuszowipoświęcęwięcejmiejsca
wdalszychczęściachpracy.Jednakpragnęnadmienić,żejakpiszeAlquinenKartezjuszniejestfilozo-
femideijasnych,metody,myślicielem,naktóregolubisiępowoływaćtyluciasnychracjonalistówczy
ostrożnychmieszczan”,dlategonawetjeślipoddajęanaliziefragmentjegodorobku,mamświadomość,
żewkontekściehistorycznymKartezjuszzmieniałswojezainteresowaniaipoddawałkrytycetakże
własnepoglądy.
32W.Tatarkiewicz,Historiafilozofii,t.2,PWN,Warszawa1990,s.25.
33Tamże,s.34.
17