Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Edukacja,teoriaipraktykakształcenia,mawiele
dziedzinhistorycznychiwspółczesnych,filozo-
ficznychimetodycznych,ogólnychispecjalnych,
instytucjonalnychipersonalnych.Czyjestwniej
jeszczemiejscenaosobnądyscyplinę,której
przedmiotembyłabydiagnozauczeniasię?Aby
odpowiedziećnatopytanie,dziedzinanaukowa
diagnozymusibyćsprecyzowana.Towłaśniebę-
dzietreściąpierwszegorozdziałupodręcznika.
Zaczniemygoodprzypomnieniakilkupodstawo-
wychpojęćpsychologicznych.
1.1.Uczeniesię
Uczeniesię,najogólniejrozumianejakozdoby-
waniedoświadczeńprzezorganizm,możebyć
ściślejzdefiniowanejakonabywaniegotowości
doprzetwarzaniaokreślonegorodzajuinforma-
cji.Informacjamożebyćodbieranazzewnątrz
organizmu,zapomocąodpowiednichreceptorów
(zmysłów),lubpozyskiwanazwewnątrz,zpa-
mięcidługotrwałej.Jejprzetworzenieprowadzi
dookreślonychzachowań,niekiedywpostacire-
akcjinatychmiastowej,jakwprzypadkuodruchu
obronnego,aleczęściej–zwłaszczauczłowieka–
wpostacireakcjiodroczonej,jakwprzypadku
rozwiązywaniazadaniaegzystencjalnego,szkol-
negolubzawodowego.Imbardziejdojrzałyjest
człowiek,tymwiększąrolęodgrywająuniego
reakcjeodroczone.
Psychologowierozróżniająuczeniesięprzez
warunkowanieiuczeniesięwykraczającepo-
zawarunkowanie.Uczeniesięprzezwarunko-
waniepoleganawytwarzaniusięzwiązkuinfor-
macjipierwotniebezznaczeniadlajednostki
zinformacjąjużmającąznaczenie,takąjakinfor-
macjaomożliwościzaspokojeniagłoduwprzy-
padkuzwierzątlubciekawościwprzypadkuludzi.
Warunkowanieklasycznewystępuje,gdy
nowybodziecsystematyczniepoprzedzabodziec
znany,naprzykładobokklatkizwierzęciawogro-
dziezoologicznympojawiasiękarmiciellub
wgrupiespołecznejodzywasięosobamająca
zwykledopowiedzeniacośistotnegodlainnych.
Warunkowaniesprawcze(instrumentalne)wy-
stępuje,gdypierwotnieobojętnareakcjajednost-
kinabodziecokazujesiękorzystna,naprzykład
zwierzęuczysię,żewykonaniepewnychruchów
jestnagradzaneprzeztreserasmakołykiem,
auczeńodkrywa,żeokreślonaheurystyka,czyli
uproszczonaregułamyślenia,pozwalamuwpaść
natroprozwiązaniapewnejklasyzadańmate-
matycznych.
Uczeniesięwykraczającepozawarunko-
waniejestzłożonymprocesempoznawaniarze-
czywistości,wktórymznaczącyjestwpływ
otoczeniaspołecznegojednostki.Aspektyemo-
cjonalno-motywacyjneipoznawczetakiegoucze-
niasięsąsilniewyodrębnione,mogąbyćosobno
rozpatrywane,aichpierwszeństwowtymukła-
dziejestdyskusyjne(Greenspan,2000;Łosiak,
2007,rozdz.5).Emocjesygnalizująznaczenie
obiektówizdarzeńorazmobilizująorganizmdo
pewnychreakcji.Gdywytwarzasięwzględnie
stałatendencjadookreślonychzachowań,mó-
wimyomotywacjidodziałania.Motywacjado
uczeniasiębywarozmaita:uczeńspontanicznie
interesujesięświatemzewnętrznym,spełnia
oczekiwaniarodzicówinauczycieli,niechce
zostaćwtylezarówieśnikami.Takamotywacja
wspomagapoznawanierzeczywistości,uzyski-
wanieiprzetwarzanieinformacjioobiektach
izdarzeniach.Poznając,uczeńrozważazapamię-
tanesytuacje,porównujejezobecną,projektuje
własnedziałanie,przewidujejegoskutki,obser-
wujeprzebiegioceniawynik.
1.2.Modeleuczeniasię
Uczeniesięwykraczającepozawarunkowanie
przybierarozmaiteformy,któremożnascharak-
teryzowaćzapomocątypologii.Typologiajest
uporządkowaniemelementówzbioruprzezpo-
równywanieichcechzcechamielementów
uznanychzatypy(modele).Touporządkowanie
jestlogiczniesłabszeniżklasyfikacja,gdyżnie
musibyćwyczerpująceirozłączne.Odgrywadu-
żąrolęwnaukachspołecznych,obejmującobsza-
ryowielkiejzłożonościiniskiejtrafnościpomia-
ru,takiejakśrodowisko,kultura,zainteresowania,
temperament,osobowość,kompetencjaczłowie-
ka.Wkażdejztychdziedzinjednostkamoże
miećwłaściwościkilkuróżnychtypówiwwięk-
szościprzypadkówtakbywa.
19
