Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uczeniesięikształcenie
wywołującychplanowezmianywuczniach.To
pojęcienajszersze,dorównującezakresemtermi-
nowiUedukacja”,któryoznaczazarównoproces,
jakiwyniktakiegodziałania,zwłaszczawtedy,
gdyjestonozinstytucjonalizowanewrodzinie,
szkole,zakładziepracylubstowarzyszeniu.Nad-
to,wzoremanglosaskim,Uedukacja”stajesię
wpolszczyźniesynonimemUpedagogiki”jako
dyscyplinynaukowej.Wnaszymwypadkuchodzi
oproces,którytoczysięwszkolelubpozanią
imacharakterplanowy.
Edukacjęjakonaukęzajmująprzedewszyst-
kimtakiezmianywuczniach,któresąobserwo-
walne,azarazemtrwałe,korzystneiplanowe,co
wyróżniajewśródogółuzmianrozwojowych,
zachodzącychpodwpływemidojrzewania,
iwspółżyciaspołecznego.Takwięcmglistewy-
obrażenia,ulotneróżnice,aspołecznezachowa-
niaiprzypadkowewpływyotoczeniabywają
tłemdladziałaniaedukacyjnego,aleniejego
programemiosiągnięciem.
Zgodniezestanowiskiemprzeważającymwe
współczesnejpsychologiiprocesyemocjonalno-
-motywacyjneiprocesypoznawczewpsychice
człowiekasilniewpływająwzajemnienasiebie,
alesąodrębne(Doliński,2000a).Naobydwate
rodzajeprocesówoddziałujeedukacja.Możliwe
sątutrzyukłady:
1.Gdydziałanieedukacyjnejestzoriento-
wanenazmianyemocjonalno-motywacyjne
wuczniu,mówimyowychowaniu.Wynikiem
wychowaniajestwłasnysystemwartościoraz
zdolnośćjednostkidokierowaniasięnimi–do
samokontroli,wewnętrznegomotywowaniasię
iwyrażaniauczuć.
Wychowaniemawieledziedzin,szerzejlub
węziejspołecznieakceptowanych.Otodwakrań-
coweprzykłady.Niekwestionowanymwynikiem
wychowaniajestwdrożeniedowysiłkufizyczne-
goiumysłowegowsprzyjającychiniesprzyjają-
cychokolicznościach.Ogólniej,wychowaniedo
pracy,czylidopośredniegoiodroczonegozaspo-
kajaniapotrzeb,jestistotnączęściąkażdegoroz-
winiętegodziałaniaedukacyjnego.Inaczejtrak-
tujemyagresję,jakozachowaniezmierzającedo
zadawaniainnymcierpieńpsychicznychifizycz-
nych,aleionamożebyćwynikiemwychowania:
uczeniasięprzezobserwacjęsporówwrodzinie,
walkwgrupierówieśniczejipolityce,perswazji,
bysięUniedać”napastnikom,treninguwspor-
tachwalki.Mimozdecydowanegopotępienia
agresjiwdoktrynachetyczno-społecznychireli-
30[[[
gijnych,jejkontrolowanewyzwalaniebywa
celemniektórychdziałańedukacyjnych.
2.Gdydziałanieedukacyjnejestzorientowa-
nenazmianypoznawczewuczniu,mówimy
onauczaniu.Wynikiemnauczaniasąumiejętno-
ściiwiadomościprzedmiotowe,któremogąbyć
przydatnewszkole,wżyciuosobistymiwpracy
zawodowej.
Nauczaniejestpowszechnieuważaneza
głównąfunkcjęszkoły,awychowanie–zagłówną
funkcjęrodzinyijejspołecznychsojuszników.
Bywatak,żeszkołęobciążasięjedynieodpowie-
dzialnościązapoprawnezachowanieuczniówna
jejterenie.Nieliczneplacówkimająprogramwy-
chowawczyrównorzędnyznaczeniemprogramo-
widydaktycznemu,ajeszczemniejlicznedyspo-
nująwarunkami(urządzeniami,zaopatrzeniem,
kadrami)niezbędnymidojegorealizacji.Dlapo-
zostałychplacówekutworzonopojęcieprogramu
ukrytego,nieobjętegodokumentacją,aregulują-
cegoaspektemocjonalno-motywacyjnyroli
ucznia.Takiprogramwytwarzasięspontanicz-
nie.Dotyczypostawwobecszkoły,wzajemnych
stosunkównauczycieliiuczniów,stosunków
międzyuczniamijednejpłciipłciprzeciwnej,se-
gregacjietnicznejiśrodowiskowej,dyscypliny
szkolnej,szkolnychnormobyczajowych.Praca
nadsobąiagresjawobecinnychmogązajmować
wnimróżnąpozycję,anawetwspółistnieć.
3.Gdydziałanieedukacyjnejestzrównowa-
żonewaspektachemocjonalno-motywacyjnym
ipoznawczym,mówimyokształceniu.Wynikiem
kształceniajestwykształcenie,rozumianejako
sprawnośćwosiąganiucelówowysokiejwartości
społecznej.Wykształcenieusposabiajednostkędo
podejmowaniaiwykonywaniaodpowiednichczyn-
nościorazzapewniaimwłaściwąjakość.Stanowi
harmoniędwurodzajówprocesówpsychicznych:
emocjonalno-motywacyjnychipoznawczych.
Związekwychowaniaznauczaniembyłprzed-
miotemwieluszczegółowychanalizwpedago-
gice.Podczasgdyteoretycywychowaniabyli
skłonniuważaćnauczaniezajednązodmian
wychowania,określającjejakoUwychowaniein-
strumentalne”(Muszyński,1976),todydaktycy
pragnęliutrzymaćwiodącąrolęnauczaniaszkol-
nego,wzbogacającjeelementamiwychowania.
Porządneuczeniesięmiałowdrażaćdopracynad
sobąiwyrabiaćszacunekdopracy,kulturyiosoby
innegoczłowieka.TakpowstałypojęciaUnaucza-
niakształcącego”(Nawroczyński,1987,t.2,rozdz.
IV)iUnauczaniawychowującego”(Lech,1967).
