Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Aksjologia,prakseologiaiideologia
23
Narzekającnaniedostępnośćprawa,Montaigneniemówiłoczywiścienicnowe-
go.Rozczarowaniefaktem,żeprawoniedostarczaobywatelomtego,coimobiecu-
je,jestzapewnetakstarejaksamatainstytucja.Dwudziestowiecznybadaczdostę-
pudoprawajakopraźródłocytujetunaprzykładOwidiusza(Cappelletti1975,3):
ncuriapauperibusclausaest-datcensushonores;indegravisiudex,indeseverus
eques!”(ŻaleVIII).PrawiedwatysiącelatpóźniejCharlesDickenswyśmiewał
angielskichprawników,mówiąc,żen
Theonegreat
principle
oftheEnglishlawis
tomakebusinessforitself.(ł)Viewedbythislightitbecomesacoherentscheme,
andnotthemonstrousmazethelaityareapttothinkit.Letthembutonceclearly
perceivethatitsgrandprincipleistomakebusinessforitselfattheirexpense,and
surelytheywillceasetogrumble”(Dickens1997,rozdz.XXXIX).
Postulatdostępnościprawa:oczekiwanie,bybyłoonoproste,zrozumiałeinie-
wymagającepośrednictwaprawników,byłoteżelementemrenesansowychkoncep-
cjidobregospołeczeństwa,czemuwswoichutopiachdawaliwyraztacyautorzy,
jakCampanella,MoreiBacon.Podobnamyślprzewijałasięwsporachorolęprawa
rzymskiego,apóźniejulicznychfilozofówoświecenia.DiderotpisałdoKatarzyny
Wielkiej,żewielośćźródełprawadałaprawnikomnadmiernywpływnażyciezbio-
rowe,choćniereprezentująoniprzecieżnarodu(Wołodkiewicz1990,21).Monte-
skiusztwierdził,żewdobrymspołeczeństwieprawapowinnybyćnprzeznaczone
[ł]dlaludzimiernegopojęcia”(Montesquieu1927,274).Współcześnieprzejawy
niedostępnościprawasąwdzięcznymtematemkulturywysokiejipopularnej,od
ZabićdrozdaLeepoDługKrauzego.
Montaignetymjednakróżnisięodwieluinnychautorów,żenieograniczasiędo
prostejkrytykiprawaczywspółczesnegosobiespołeczeństwaanidoprzedstawia-
niaichwyidealizowanychwizji.Jegodiagnozaprzyczynniedostępnościprawama
źródławszerokiejantropologiiaspirującejdouniwersalizmuigłębokosceptycznej.
Owszem,wjegooczachinstytucjeprawnesąpełnekorupcji.Nierozsądniwładcy
uzurpująsobiemonopolnamądrość,legislatorzypisząmętnieiczęstozmieniają
zdanie,aprzekupnisędziowieiinniprawnicyskwapliwiekorzystajązbałaganu.
Jednakniedziejesiętaktylkodlatego,żepojawiłysięprzygodneokoliczności,
któretemusprzyjają.Istniejątakżetrwałeczynnikisprawiające,żeprawnifunkcjo-
nariuszenietylkoniechcą,aleniemogąuczynićprawadoskonałym.
NiedoskonałośćprawajawisięuMontaigne’ajakokonsekwencjaułomnościna-
turyludzkiej,ata-głębokiej,ontologicznejniedoskonałościświata.Możnawręcz
ulecwrażeniu,żesamąistotęprawateżwyznaczadialektykaniedoskonałości.nPra-
wanawetisprawiedliwośćniemogąistniećbezprzymieszkiniesprawiedliwości.
PowiadaPlaton,żeci,którzychcąodjąćprawomwszelkiebrakiiułomności,podej-
mujątrudjakobyucinaniagłowyHydrze”(Montaigne1915,389).
Wszczególnościnieistniejeżadnepoznawalneprawonatury,awolaludujest
zbytkapryśna,abymogłaregulowaćstosunkimiędzyludźmi.n(ł)cóżnampowie
wtejpotrzebiefilozofia?«Abyśmysiętrzymaliprawswegokraju»:toznaczy,tego
