Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Rozdział1
falującegomorzamniemańludualboksiążęcia,któreodmalująmisprawiedliwość
wtylubarwachiprzekształcąjąwtyleobliczów,ilerazynamiętnościsprowa-
dząwnichsamychodmianę.Nieumiemtakłatwoprzekształcaćsądu.Cóżtoza
zacność,którąwczorajwidziałemweczci,ajutrojużnie;lubteżabyprzekrocze-
nierzekistanowiłoozbrodnijakiegouczynku?Cóżtozaprawda,którejgranice
określapasmogóriktórapozanimistajesiękłamstwem?Alepociesznisązaiste,
kiedy,abynadaćjakowąśniewzruszonośćprawom,powiadają,żeistniejąniektóre
stałe,wiekuisteiniezmienne:itenazywająnaturalnymi.Tewytłoczonesąwrzko-
mowrodzajuludzkimzwarunkujegowłasnejistoty;aliczyichjedentrzy,drugi
cztery;tenwięcej,ówmniej:dowód,iżjesttoznakrówniewątpliwyjakreszta”
(Montaigne1915,335).
ChoćbyMontaigneniebyłjedynymaninawetpierwszymautoremzajmującym
siędostępnościąprawa,towspominanieonimwksiążcepoświęconejtemuprob-
lemowimauzasadnienie.Różnorodnośćigłębiajegoobserwacjisprawiają,żepo
pewnejsystematyzacjiiuwspółcześnieniuterminologiichciałobysięjeprzyjąćza
punktwyjściadlastudiównaddeprywacjąprawnąidostępemdoprawa.Współ-
czesnybadaczmożezwłaszczaskorzystaćztrzechintuicjiautoraPrób.
Popierwsze,Montaignezauważa,żeprawoniespełniapokładanychwnim
nadzieiorazżeniezawszełatwojeststwierdzić,skądbierzesięrozziewmiędzy
formalnymigwarancjamiuprawnieńarzeczywistymznich(nie)korzystaniem.
Wewspółczesnychbadaniachempirycznychrównieżdostrzegasię,żedeprywacja
prawnamożeobejmowaćwiększączęśćpopulacjinawetwnajbogatszychkrajach
rozwiniętych(PleasenceiBalmer2019).Częstocytowanebadania,zrealizowane
wUSAwlatach90.XXwieku,pokazywałynaprzykład,żewgrupieosóboniskim
iśrednimdochodzieniezaspokojonepozostajenawet2/3npotrzebprawnych”(ABA
ConsortiumonLegalServices1994).Wsocjologiiprawa,aodkilkunastulattak-
żewempirycznychnaukachprawnych,truizmemjeststwierdzenie,żewiększość
problemówprawnychniejestrozwiązywananadrodzeformalnejimarozstrzygnię-
cienieformalne(zob.klasycznestudiumMacaulaya1963,awsprawieuogólnień
zbadańwspółczesnychnaprzykładSandefur2008,953alboKritzer2008).Wyjaś-
nienietychzjawiskjestjednakdalekieodkompletności.
Podrugie,Montaignedostrzegagłębszeprzyczynytychokoliczności.Sąone
trudnedowyeliminowaniaiwdużejmierzeniezależneodtreścisamegoprawa.We
współczesnymjęzykunaukspołecznychczynnikidostrzeżoneprzezfrancuskiego
humanistęmożnaokreślićmianemstrukturalnychiposzukiwaćichźródełwgłęb-
szychpodwalinach,naktórychopierasięładspołeczny.Badaniaempirycznenad
korzystaniemzprawaistotniepokazują,żewięcejproblemówprawnychiwięcej
trudnościzichrozwiązywaniemmająosobyznajdującesięwzłejsytuacjiekono-
micznej,atakżeosobycierpiącezpowoduchoroby,niepełnosprawnościczyin-
nychniekorzystnychczynnikówstatusu(Macdonald2010,510-515).Wtensposób
wdziedziniedostępudoprawailustracjęznajdujesocjologiczneprawośw.Mateusza
